Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Janco Schout. Datering: 17 November 2017.

Foto: Janco Schout

Epe, Nederland (Gelderland) - Grote Kerk
Gemeente: Epe
Streek:Veluwe
Adres: Beekstraat 1, 8162 HA, Epe
Website: http://www.grotekerkepe.nl/

Beschrijving nr.: 1000871.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR1039.

Gebouwd door: Abraham Meere (1809)

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1809	Abraham Meere		nieuwbouw
1901	Jan Proper		uitbreiding
1928	Nicolaas Albertus van Dam		uitbreiding
1940	Bernard Pels & Zn.		ombouw
1962	Bernard Pels & Zn.		diverse werkzaamheden
1994	Orgelmakerij Reil		restauratie
2018	Orgelmakerij Reil		diverse werkzaamheden

Abraham Meere bouwde een orgel met één manuaal en aangehangen pedaal in 1809. Het verving een ouder orgel, waarvan niet veel bekend is. Meere kreeg de opdracht in 1807, na een omvangrijke restauratie van de kerk. Op 16 juni 1809 werd het orgel in gebruik genomen. Het orgel had één klavier en aangehangen pedaal. Frederik Samuel Naber onderhield het orgel vanaf 1861, en deze verving in 1867 twee registers.
In 1900 werd besloten een tweede manuaal te laten maken. Dit werk werd opgedragen aan Jan Proper en voltooid in 1901. Hij verving op het bestaande manuaal de Fluit Travers door een Voix Célèste en maakte als tweede klavier een onderpositief met vijf stemmen in een zwelkast. De ingebruikname was op 16 juni 1901. In 1928 maakte N.A. van Dam een vrij pedaal, echter zonder de rest van het instrument ingrijpend te wijzigen. Wel verwisselde hij twee registers van Hoofdwerk en Onderwerk. Het pedaal had vijf stemmen, en was pneumatisch. Twee stemmen waren transmissies.
In 1936/1937 bleek het orgel veel storingen te vertonen. Bernard Pels bouwde het geheel om, nadat deze verbouwing was aangevangen door Reil. Hij maakte eigenlijk een vrijwel nieuw instrument in de bestaande kas, met een pneumatische tractuur. Het orgel werd in 1940 voltooid, en op 17 november in gebruik genomen. Er waren nu nog maar zes registers van Meere over. De achterwand van het orgel was ook verwijderd, om meer ruimte te creëren voor het nieuwe pijpwerk. Het orgel had nu 27 registers. In 1962 had wederom een kerkrestauratie plaats. De firma Pels verwijderde nu de zwelkast, intoneerde het orgel wat meer richting neo-barok en bouwde de Cornet om tot Sesquialter.
Het orgel bleef erg storingsgevoelig. Plannen voor een reconstructie kregen steeds meer vorm. Om dit succesvol te laten verlopen moest heel wat pijpwerk worden bijgemaakt. Maar via de gebroeders Reil kon men een hoeveelheid pijpwerk van Meere kopen, afkomstig uit de Grote Kerk te Vianen. In 1989 had adviseur Stef Tuinstra het rapport klaar. De Trompet werd gekopieerd naar Twello en Poortvliet. Het orgel in Poortvliet stond ook model voor veel andere zaken. De Vox Humana was een kopie naar Sommelsdijk. In afwijking tot het originele orgel werd nu wel een zelfstandig (mechanisch) pedaal gebouwd en een tweede klavier. Op het Hoofdwerk werd een Woudfluit 2' uit 1867 van Naber geplaatst. Uit de oude Praestant 4' werd een Sifflet 1 1/3' gemaakt. Adviseur bij de reconstructie was Stef Tuinstra. Op 4 november 1994 werd het orgel weer in gebruik genomen.
In 2017-2018 is groot onderhoud uitgevoerd door de firma Reil. Eind januari 2018 is het orgel weer in gebruik genomen.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hoofdwerk	12
- Bovenwerk	11
- Pedaal	5
Totaal aantal stemmen	28
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Toonhoogte	a' = 429 Hz
Temperatuur	Neidhardt I
Winddruk	68 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16' - 1809/1994, Praestant 8', Holpijp 8' - 1809/1994, Octaaf 4' - 1809/1994, Fluit 4', Quint 3' - 1809/1994, Octaaf 2' - 1809/1994, Woudfluit 2', Mixtuur III-V sterk (B/D) - 1809/1994, Cornet IV sterk (discant) - 1994, Sexquialter II sterk - 1809/1994, Trompet 8' (B/D) - 1994.
Bovenwerk (C-f'''): Roerfluit 8' (B/D) - 1809, Quintadeen 8', Viola di Gamba 8', Flute Travers 8' (discant) - 1994, Praestant 4' - 1809/1994, Fluit 4', Gemshoorn 2', Sifflet 1 1/3', Flageolet 1', Carillon III sterk (discant) - 1994, Vox Humana 8' - 1994, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Bourdon 16', Octaaf 8', Octaaf 4' - 1809/1994, Bazuin 16' - 1936/1994, Trompet 8' - 1994.
Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk.
Speelhulpen: Tremulant over het gehele werk.

Overige dispositiegegevens
Van 't Kruijs (1885)	Het Orgel in de Hervormde Kerk te Epe heeft 13 sprekende stemmen, één klavier, aangehangen pedaal en is in 1809 door A. Meere, uit Utrecht, geleverd. Organist de heer Van Lohuizen. Manuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Fluit Travers 8', Octaaf 4', Prestant (disc.) 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Cornet 4 st., Mixtuur 3-5 st., Trompet 8'. Aangehangen Pedaal.
Verschillende disposities	De dispositie van het éénmanuaals orgel zoals Meere dat bouwde in 1809 luidt: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Fluit Travers 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV-V sterk, Cornet III-IV sterk (discant), Sexquialter II sterk (discant), Carillon III sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld), een tremulant. Het pedaal was aangehangen. Na de verbouwing door Proper in 1901 luidde de dispositie als volgt: Hoofdmanuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Voix Célèste 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV-V sterk, Cornet III-IV sterk (discant), Sexquialter II sterk (discant), Carillon III sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld), een tremulant. Zwelwerk: Roerfluit 8', Viola di Gamba 8', Openfluit 4', Aeoline 4', Clarinet 8'. Aangehangen pedaal. Na de uitbreiding in 1928 luidde de dispositie als volgt: Hoofdmanuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Cello 8', Salicionaal 8' (discant), Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Mixtuur II-III (bas), V sterk (discant), Cornet IV sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld), Tremulant. Zwelwerk: Roerfluit 8', Viola di Gamba 8', Vox Célèste 8', Fluit Dolce 4', Aeoline 4', Clarinet 8'. Pedaal: Subbas 16', Gedekt 16', Prestantbas 8', Violon 8', Trombone 8'. Manuaalkoppel, koppeling Pedaal - Hoofdmanuaal. De verbouwing van Pels leverde in 1940 de volgende dispositie op: Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Violon 8' (later verwijderd), Dolce 8', Octaaf 4', Fluit 4', Kwint 2 2/3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Cornet V sterk (later vervangen door een Sesquialter II sterk), Mixtuur III-V sterk, Trompet 8'. Zwelwerk: Gedekt 16', Viool Prestant 8', Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Voix Céleste 8', Nachthoorn 4' (later vervangen door een Prestant 4'), Spitsfluit 4', Nasard 2 2/3', Blokfluit 2', Terts 1 3/5' (later vervangen door een Sifflet 1'), Hobo 8', Tremulant. Pedaal: Bromstem 32', Subbas 16', Gedektbas 16', Octaafbas 8', Gedekt 8', Koraalbas 4', Boerenfluit 2', Bazuin 16'. Koppelingen: Manuaal I - II (8', 16', 4'), Pedaal - I, Pedaal II, Manuaal II superoctaaf (4'). Pneumatische tractuur.

Overige dispositiegegevens

Van 't Kruijs (1885)

Het Orgel in de Hervormde Kerk te Epe heeft 13 sprekende stemmen, één klavier, aangehangen pedaal en is in 1809 door A. Meere, uit Utrecht, geleverd.
Organist de heer Van Lohuizen.
Manuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Fluit Travers 8', Octaaf 4', Prestant (disc.) 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Cornet 4 st., Mixtuur 3-5 st., Trompet 8'.
Aangehangen Pedaal.

Verschillende disposities

De dispositie van het éénmanuaals orgel zoals Meere dat bouwde in 1809 luidt:
Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Fluit Travers 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV-V sterk, Cornet III-IV sterk (discant), Sexquialter II sterk (discant), Carillon III sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld), een tremulant. Het pedaal was aangehangen.

Na de verbouwing door Proper in 1901 luidde de dispositie als volgt:
Hoofdmanuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Voix Célèste 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV-V sterk, Cornet III-IV sterk (discant), Sexquialter II sterk (discant), Carillon III sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld), een tremulant.
Zwelwerk: Roerfluit 8', Viola di Gamba 8', Openfluit 4', Aeoline 4', Clarinet 8'.
Aangehangen pedaal.

Na de uitbreiding in 1928 luidde de dispositie als volgt:
Hoofdmanuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Cello 8', Salicionaal 8' (discant), Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Mixtuur II-III (bas), V sterk (discant), Cornet IV sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld), Tremulant.
Zwelwerk: Roerfluit 8', Viola di Gamba 8', Vox Célèste 8', Fluit Dolce 4', Aeoline 4', Clarinet 8'.
Pedaal: Subbas 16', Gedekt 16', Prestantbas 8', Violon 8', Trombone 8'.
Manuaalkoppel, koppeling Pedaal - Hoofdmanuaal.

De verbouwing van Pels leverde in 1940 de volgende dispositie op:
Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Violon 8' (later verwijderd), Dolce 8', Octaaf 4', Fluit 4', Kwint 2 2/3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Cornet V sterk (later vervangen door een Sesquialter II sterk), Mixtuur III-V sterk, Trompet 8'.
Zwelwerk: Gedekt 16', Viool Prestant 8', Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Voix Céleste 8', Nachthoorn 4' (later vervangen door een Prestant 4'), Spitsfluit 4', Nasard 2 2/3', Blokfluit 2', Terts 1 3/5' (later vervangen door een Sifflet 1'), Hobo 8', Tremulant.
Pedaal: Bromstem 32', Subbas 16', Gedektbas 16', Octaafbas 8', Gedekt 8', Koraalbas 4', Boerenfluit 2', Bazuin 16'.
Koppelingen: Manuaal I - II (8', 16', 4'), Pedaal - I, Pedaal II, Manuaal II superoctaaf (4').
Pneumatische tractuur.

Literatuur	Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I. Berichten over Orgelbouw. - In: Maandblad Het Orgel, 37e Jaargang No. 1, October 1939. Orgels op de Veluwe / Maarten Seybel. - Sneek: Boeijenga, 1962. Zes eeuwen Veluwse orgels / Maarten Seybel. - Zaltbommel : Europese Bibliotheek, 1975. Het Meere-Orgel in de Nederlandse Hervormde Kerk van Epe / Maarten Seijbel. - Elburg : Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel, 1993. - (Publicatie van de Stichting tot behoud van het Nederlandse Orgel ; 38). De restauratie van het Abraham Meere-orgel in de Hervormde Kerk te Epe : Deel I: Een historisch overzicht en een bespreking / Willem van Twillert. - In: De Orgelvriend, jrg. 37 nr. 3, maart 1995. Orgelbouwnieuws / Aart Bergwerff [red.]. - In: Het Orgel, jrg. 91 nr. 5, mei 1995. Het historische orgel in Nederland 1790 - 1818 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 4). Jan Proper (1853-1922) : Orgelbouwer op het grensvlak van ambachtelijk en industrieel / R. Walsma. - Leeuwarden : R. Walsma, 2005.
Opnamen	Meere-orgel/organ (Epe, 1809) / Willem van Twillert. - Stichting Promotie Orgelprojecten Animato 2014/1 (CD & DVD), 2014. De mooiste koraalvoorspelen uit de 18e eeuw / Dick Sanderman. - STH Records 1402642 (CD). - 2004. - Opgenomen in Noordbroek en Epe. Musica con spirito : Musiceren bij het Meere-orgel / Wim van Waveren-Hogervorst (orgel en piano) m.m.v. Ineke van der Brugge (sopraan), Jolanda Koopman (dwarsfluit) en Zwier van der Weerd (bariton). - HOVO Records 231066 (CD). - 2003. Offertoire / Dries van den Berg. - STH Records CD 1400612 (CD). - 2001. Musicq rond het Meere-orgel ( Epe - 1809) / Willem van Twillert. - VLS Records VLC 0398 (CD). - 1998.
Links	http://www.grotekerkepe.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=21:meere-orgel&catid=57:grote-kerk&Itemid=65

Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Bron: Postcard		Bron: Postcard
Foto: Michiel van 't Einde