Jakie zmiany przyniósł w polskim budownictwie szkolnym modernizm lat 30.? Na pytanie odpowiada film dokumentalny poświęcony przedwojennym, modernistycznym obiektom dla edukacji.

Budynki przedszkoli, szkół powszechnych i średnich oraz uczelni wyższych powstawały licznie w dwudziestoleciu międzywojennym na terytorium całej Rzeczypospolitej, zarówno w dużych miastach jak i na prowincji. Film pokazuje ogromną skalę inwestycji poświęconych edukacji w okresie międzywojennym, a także związany z wprowadzeniem obowiązku szkolnego proces demokratyzacji w dostępie do edukacji powszechnej.

Stawianie nowoczesnych budynków szkolnych miało szczególne znaczenie dla kształcenia pierwszego pokolenia, wychowywanego w niepodległym państwie. To był cywilizacyjny projekt, który pomógł w scalaniu ziem po zaborach. Stosunkowo dużo takich inwestycji wzniesiono w Polsce centralnej i na Górnym Śląsku, w których to regionach znaczenia nabierała, budowa polskich struktur szkolnych. Kluczową postacią dla promocji architektury nowoczesnej na Śląsku był wojewoda Wojciech Grażyński. Wykorzystywał on architekturę nie tylko do podkreślenia polskości Śląska, lecz też do promocji regionu w kraju. Modernizm, który rozpowszechnił się w budownictwie szkolnym Śląska od lat 30. był łatwiejszy do przyjęcia dla lokalnej społeczności, w której było wiele narodowości i wyznań, niż dominująca w Polsce lat 20. architektura w stylu narodowym.

Modernizm z postulatami funkcjonalnego rozplanowania wnętrz szkolnych, odpowiedniego doświetlenia, zapewnienia higieny, dostępu do sportu i zieleni doskonale wpisywał się w potrzeby oświaty w latach trzydziestych. „Forma podąża za funkcją” to hasło, które w budownictwie szkolnym znalazło zastosowanie.

Architektura obiektów szkolnych różnych szczebli zostaje w filmie zaprezentowana na przykładzie śląskich realizacji funkcjonalistycznych: szkoły podstawowej w Katowicach zaprojektowanej przez Leona Dietz d’Armę, katowickiego budynku Szkół Ekonomicznych wg projektu Zbigniewa Rzepeckiego i Liceum Ogólnokształcącego w Piekarach Śląskich autorstwa Karola Schayera. Specjalne miejsce zostało poświęcone inwestycji o ogromnej skali - Śląskim Zakładom Naukowym.

O architekturze przedwojennych szkół i projektujących je architektach opowiadają w filmie: prof. Andrzej Szczerski, dr Ryszard Nakonieczny, dr hab. Michał Pszczółkowski oraz prof. Waldemar Baraniewski. Wybudowane wówczas szkoły charakteryzują się kompleksowością programu - funkcjonalnym układem, solidnymi materiałami, a także zagospodarowaniem otoczenia. Zdaniem prof. Andrzeja Szczerskiego nowoczesna architektura miała duży wpływ na wychowanie i kształtowanie wrażliwości estetycznej uczniów w II Rzeczypospolitej.

Ważne miejsce w historii architektury szkolnej międzywojnia zajmuje architekt Romuald Gutt. W filmie zaprezentowano projektowane przez niego szkoły różnych szczebli: szkołę powszechną w Wilnie, pielęgniarską w Warszawie oraz Szkołę Nauk Politycznych. Szkoły Gutta, podobnie jak te zaprojektowane przez Czesława Przybylskiego, wpisują się w tzw. nurt gmachów z szarej cegły.

_____________________________________________________________________

reżyseria: Joanna Fido, Ewa Rozwadowska

scenariusz: Joanna Fido, Ewa Rozwadowska

współpraca reżyserska: Elżbieta Leszczyńska

zdjęcia: Karol Lindholm

zdjęcia dronowe: Maciej Chłopicki/Muwi- operator Krzysztof Kalisz, Maciej Szewczyk

fotografie obiektów architektury: Guy Ferrandis

grafika i animacje: Marcin Władyka

montaż: Julia Muszyńska

montaż dźwięku: Krzysztof Chodkiewicz, Arron Amo Travers, Patryk Banach

dźwięk na planie: Jan Leszczyński

dokumentacja: Natasza Rączka, Michał Pieńkowski

producent: Joanna Fido, kierownik produkcji: Jan Piotrowski

Sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.

FidoFilm/ NIAiU 2021, 33 min

свернуть