[ Ссылка ]

►Kanalımıza Abunə Olun Əziz Dostlar
[ Ссылка ]

►►Dağıstan Respublikasında ən böyük, Azərbaycanda sayca altıncı böyük etnik qrup. Həmçinin, Rusiyanın Çeçenistan, Kalmıkiya və digər federasiya subyektlərində məskunlaşmışlar. Azərbaycanda əsasən Balakən və Zaqatala rayonlarında yaşayırlar.Bir çox mənbələrdə eyni zamanda Qafqaz Avarları olaraq anlandırılır. Özlərini “магIарулал” olaraq adlandırırlar. Mənası “dağların xalqı”, “dağlılar” deməkdir. Avar dili Şimali Qafqaz (Nax-Dağıstan) dil ailəsinin Yeni Qol (Avar-Andi-Tsez) dil qrupuna aiddir. 14 ləhcədə danışılır. Ən çox yayılmış ləhcə elə Avar ləhcəsidir. Millətin adı da məhz bu ləhcədən götürülmüşdür.Çox zaman Qafqaz avar xalqıni qədim türk soylu avarlarla səhv salırlar, Qədim, yəni türk kimi qəbul olunan avarlardır. Onlara bəzi ədəbiyyatlarda əsl avarlar da deyirlər. 555-ci ildə Göytürklər tərəfindən qərbə sürgün olunmuşlar. Sürgün zamanı isə onlara bir çox millətdən insanlar qoşulmuşdur. Avarlar Avropaya çatan zaman artıq avar xalq anlamını itirmişdir. Avar ordusunda olan hər bir hun, xəzər, monqol hamısı avar adlandırılmışdır. Bu xalqların böyük qismi qıyıqgözlü idi. Tarixçi Walter Pohl avarları uzun müddət araşdırdıqdan sınra bu fikrə gəlmişdir: Avarlar cox böyük tarixə məxsusdurlar və Göytürk tabeçiliyində yaşamaq istəməyən xalqların qarışmasından yaranmışlar.562-ci ildə qurulmuşdur. Hökmdarları olan Bayan Xaqan çox güclü döyüşçü və rəhbər idi. O türklərlə birləşərək german, slavyan, bizans və frank torpaqlarına yürüşlər təşkil etmişlər. 586-cı ilə kimi Karpatın hamısını, Balkanların da yarısından çoxunu ələ keçirmişlər. Lakin onlar İstanbulu da fəth etmək istəyirdilər. Lakin dəniz donanmaları olmadıqlarına görə bu istəkləri baş tutmamışdır. Avar Xaqanları işğal olunmuş torpaqlarda möhkəmlənmək əvəzinə yeni-yeni ərazilərin alınmasına çalışırdılar. Onlar ilk növbədə frankların ən təhlükəli düşmənləri idilər. 8-ci əsrin sonlarına yaxın franklar qonşu tayfalarla birləşərək avarlar üzərinə hücuma keçmişlər və onları ağır məğlubiyyətə uğratmışlar. 803-804-cü illərdə isə bütün Avar torpaqları Bulqarlar tərəfindən alınmışdır və bu Avar Xaqanlığının sonu olmuşdurQafqaz və Türk Avarlarının bir çox fərqləri mövcuddur. Başlıca olaraq dilləri fərqlidir.

Joseph Greenbergə (linqvist – Qafqaz xalqlarının dil müxtəlifliyinin müəyyən edilməsində rəhbər şəxs) görə Qafqaz avar dili və türk dilinin oxşarlığı yalnız 1,86% təşkil etmişdir. Halbuki avar və rus dilinin oxşarlığı 4,29%-dir. Belədirsə, o zaman avarlar rusdur? Təbii ki yox. Hər bir dilə qonşu xalqların dilindən müəyyən sözlər keçmişdir. Bu avarlarda da belədir.

Azərbaycan dilində hər 5 sözdən biri ərəb-fars mənşəlidir. Bu 20% deməkdir. Lakin heç kim özünə ərəb və ya fars demir. Bir millət özünə hansı adı verirsə hamı da o cür qəbul etməlidir.

Qafqaz avarlarının türklərdən əsas fərqini isə bu cür izah edərdim.

Bəzi sözlər vardır ki, onlar demək olar ki bütün türk dillərində saxlanmışdır. Buna misal olaraq “qan”, “ana”, “at”, “gün” və s. kimi sözləri göstərmək olar. Bu sözlər çox az dəyişərək bütün türk dillərində saxlanmışdır. Ancaq avar dilində tərcümələri müvafiq olaraq “bi”, “ebel”, “çuy (ço)” və “q`o”dur. Bu da bu dillərin tamamilə fərqli olduğunu bir daha sübut edir.

Genetik cəhətdən də fərq mövcuddur. Belə ki, Dağıstan avarları üzərində aparılan genetik təcrübələrə əsasən digər Qafqaz xalqlarındakı kimi 65% həcmində J1 Haploqrup tapılmışdır. Bu Haploqrup olan xalqlar isə qədim dövrdə Hürri-Urartu dil qrupuna aid xalqlar idi. Avarların da məhz o xalqlardan gəldiyini demək olar.
Daha bir fərq isə mədəniyyət fərqləridir. Bilindiyi kimi, Avar musiqisi digər Qafqazdilli xalqların musiqisinə bənzəyir. Türk xalqlarının demək olar ki, hamısının özünəməxsus musiqi və rəqsləri vardır.

#qurbanovmedia #assastyle #oyunhavası

свернуть