Հայոց ցեղասպանությունը վախի հետևանք է, որովհետև ապստամբել և ազատագրվել էին բուլղարները, ռումինները, սերբերը, հույները, և թուրքերը միշտ սպասում էին, որ հաջորդը կլինեն հայերը: Այդ վախի սպասումը բերեց նրան, որ կայացվի հայերին ոչնչացնելու որոշում: Ապստամբություն իրականում տեղի չի ունեցել, քանի որ հայ քաղաքական միտքը սխալ էր գնահատել իրավիճակը և պատրաստ չէր դեպքերի նման զարգացման: Զինված ընդհարումների հատուկենտ դեպքերը ինքնապաշտպանություն էին, հայերը չեն եղել նախաձեռնող, այլ միայն արձագանքել են օսմանյան իշխանությունների քայլերին: Ավելին, հայերը նախապատրաստված չեն եղել ու կողմնորոշվել են տեղում: Ինքնապաշտպանական գործողությունների թիվն էլ, ընդհանուր առմամբ, շատ քիչ էր: Այդ հսկայական տարածքում ընդամենը 10 փոքր դիմադրությունը ապացույցն է այն բանի, որ իրականում հայերը պատրաստ չէին: Հայերի կողմից իրականացված ինքնապաշտպանական մարտերը համակարգված չէին, դրանք առանձին, տեղային գոյամարտեր էին` Վանը, Շապին Գարահիսարը, Մուսալեռը և Ուրֆան: Եթե դա իսկապես ապստամբություն էր, ապա բոլոր վայրերում միաժամանակ պետք է սկսեին: Սակայն նույնիսկ ապստամբության կամ զինված պայքարի առկայությունը որևիցե կերպ չի կարող արդարացնել Օսմանյան կայսրությունում ընթացող հայկական էթնիկ խմբի ոչնչացման քաղաքականությունը: Հրեաների մի մասը բավականին ակտիվ կերպով, զենքը ձեռքին պայքարել է նացիստների դեմ, ապստամբել է, պարտիզանական պայքար վարել անկանոն զինված խմբերով, սակայն երբևիցե ոչ ոք չի փորձել արդարացնել կամ հիմնավորել հրեական ողջակիզումը վերջիններիս դիմադրության փաստով:
