قبل از ورود مزاری به افغانستان در سال ۱۳۶۸، مردمان هزاره در قالب ۲۵ خیزش مردمی و ۹ حزب علیه جمهوری دموکراتیک افغانستان می‌جنگیدند. پس از ورود مزاری به افغانستان، وی رهبران ۹ حزب را برای اتحاد به بامیان دعوت نمود. در ابتدا ۷ حزب باهم متحد شدند، پاسداران جهاد اسلامی افغانستان آخرین حزبی بود که به این جمع پیوست اما حزب تحت رهبری آصف محسنی وارد اتحاد نشد. در سال ۱۳۶۸ و با اتحاد هشت حزب شیعه، حزب وحدت اسلامی افغانستان رسماً تشکیل شد که پسانتر شورای مبارزه هزاره‌های اسماعیلی افغانستان نیز به جمع شان پیوست محمد اکبری و عبدالعلی مزاری دو کاندیدا برای رهبری حزب وحدت بودند، پس از رای‌گیری میان اعضای کنگره، عبدالعلی مزاری با امضا کردن میثاق وحدت در ۲۵ سرطان/تیر ۱۳۶۸ به عنوان دبیرکل حزب وحدت اسلامی افغانستان انتخاب شد.آیت‌الله واعظ‌زاده بهسودی در انتصاب وی نوشته‌است
در شرایط اخیر که در بامیان او را دبیر انتخاب کردند خودش حاضر نبود در غیاب او را دبیر انتخاب کردند والّا اگر خودش می‌بود دبیری را هم قبول نمی‌کرد چون او طرفدار سِمت نبود بلکه طرفدار پیشرفت کار بود تا مردم نجات پیدا کنند. شخصیتی که بتواند به این اندازه سعهٔ صدر داشته باشد کیست؟
پس از سقوط دولت داکتر نجیب نیروهای مجاهدین در بیرون کابل اردو زدند، عبدالعلی مزاری نیز از بامیان به غوربند و از آنجا به کابل رفت. سران مجاهدین توافق نمودند تا نظامیان داخل شهر نشوند، اما با تصرف قطعه نظامی ریشخور توسط احمدشاه مسعود، مزاری و حکمتیار شورای هماهنگی را تشکیل داده و وارد شهر کابل شدند. نیروهای حزب وحدت در غرب پایتخت که هزاره‌نشین بود مستقر شدند و کنترل مناطق چنداول، پل سوخته، دارالامان، ده مزنگ، دشت برچی، کارته سخی و کوته سنگی را بدست گرفتند. مزاری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه کابل را به عنوان ستاد فرماندهی و دانشگاه پولی‌تکنیک کابل را مقر تشکیلات حزب وحدت قرار داد
مزاری به عنوان رهبر هزاره‌ها، مردمان هزاره را از چالش تاریخی انزوای سیاسی و اقتصادی نجات بخشید و به عنوان گروه قومی سوم افغانستان از حقوق شان دفاع نمود. این مهم‌ترین مسئولیت سیاسی وی بود.

свернуть