Xoʼjamushkent ota. Bu nomning oʼzida adadsiz xislat, ming bir taxayyul namoyon. Bu soʼzni ayta turib qalbingizda nimadir “jiz” etganini sezasiz, tiyraklashasiz...
Bu maskan haqida goʼzal afsonalar juda koʼp. Ulardan birida odamlarga yaxshilik ulashguvchi darveshnishon avliyo toʼgʼrisida hikoya qilinsa, boshqasida togʼlar orasidagi goʼzal diyorda yashovchi oʼzbek xalqi haqida bir-biridan gʼaroyib afsonalar va hikoyatlar tildan tilga koʼchib yuradi.

Tarixiy manbalarda tez-tez uchrab turadigan Xoʼjamushkent ota ziyoratgohi Jizzax viloyatining Yangiobod tumanida joylashgan. Xoʼjamushkent otaning asl ismi haqida aniq tarixiy maʼlumot yoʼq. Rivoyatlarda aytilishicha, u kishining asl ismi Xoʼja ibn Ishoq, eng yaqin shogirdining ismi esa Xoʼjamuhammad boʼlgan ekan.

Qadamjoda Xoʼjamushkent otaning ramziy qabri ustiga xonaqoh qurilgan. Kiraverishdagi masjid, dam olish joylari, choyxona va mehmonxona ziyoratgoh koʼrkiga koʼrk qoʼshadi. Ziyorat uchun kelganlar xonaqohga koʼtarilib, ramziy qabr boshida avliyo ota ruhi pokiga tilovat oʼqiydi.

Ziyoratgohdagi oʼn toʼrt buloqning har biri oʼziga xos taʼm va shifobaxshlik xususiyatiga ega. Buloqlar qoʼshilib, soyga aylanadi. Аytishlaricha, bu zilol suv ming dardga davo. Ular oʼz xususiyatiga koʼra, alohida nomlanadi. Niyatbuloq, Murodbuloq, Isitmabuloq, Qoʼtirbuloq... Yaxshi niyat bilan kelganlar buloqlarda yuz-qoʼlini yuvib, shifobaxsh suvdan toʼyib-toʼyib ichadi. Buloqlar suvining inson organizmiga foydali minerallarga boyligi ilmiy jihatdan isbotlangan. Аtrofdagi turfa daraxtlar, gullar, ajib ifor taratuvchi rayhonlar ziyoratchilarning bahri dilini ochadi.
Xalq orasida Xoʼjamushkent, yaʼni mushkullarni oson qiluvchi xoʼja nomi bilan mashhur tarixiy zot haqida avloddan-avlodga oʼtib kelayotgan rivoyatga koʼra, qadim zamonlar ul zot shu elda yashovchi kampirdan bir kecha tunagani joy soʼrabdi. Kampir “Joy beraman-ku, ammo sizlarni mehmon qilolmayman, yolgʼiz echkimning bir piyola sutidan boshqa taomim yoʼq”, debdi xijolatomuz. Shunda mehmon, “Mayli, enajon, oʼsha echkingizni sogʼib keling-chi”, debdi. Kampir echkisining bir piyolagina sutini qoqlab sogʼib olib, mehmonga manzirat qilibdi.

— Endi bul sutni chovlidan oʼtkazing, — debdi mehmon.

Kampir ishonib-ishonmay piyoladagi sutni chovlidan oʼtkazibdi. Qarasa, bir piyola sut bir qozonga toʼlibdi. Hammalari Аllohga hamdu sano aytib, sutdan tanovul qilibdi. Sohibi karomat avliyoning shu kabi xislatlari el aro afsona boʼlib, bekning qulogʼiga yetibdi.

Bek uni huzuriga chorlabdi. Karomatlarini oʼz koʼzi bilan koʼrmoqni istabdi.

— Podangizning ichida bir koʼk buqa bor. Shuni soʼyib, elga xudoyi qilib tarqating, terisini va shu tericha yerni bizga bering, toki shu yerni makon qilaylik, — debdi avliyo. Uning aytgani bajarilibdi. Koʼk buqaning terisini yoygan ekan, shu joydan buloq otilib chiqibdi. Uni Buqabuloq, deb atay boshlashibdi.

Yana bir rivoyatda aytiladiki, Iroqda tuzalmas dardi bor kishilarga “Xoʼjamushkent degan joyga borib, suvida yuvinasiz va oʼn kun istiqomat qilsangiz, har qanday darddan forigʼ boʼlasiz”, deb maslahat berisharkan. “Xoʼjamushkent qaerda?” deb soʼrasalar, “Makkatilloda bir gʼor bor, oʼsha gʼorning oxiri qaerdan chiqsa, Xoʼjamushkent oʼsha joy boʼladi”, deb javob berar ekan.

Chor Rusiyasi istibdodi kuchaygan 1918-1919 yillar... Bosqinchilar Vatan ozodligi uchun kurashgan, yurtning bek bolasi Xolboʼtabekni ushlab olib ketayotgan ekan. Qizil askarlar qurshovida ketayotgan bek yigitni xoʼjamushkentlik bir toʼp otaxonlar kuzatib qoladi. Xolboʼtabek safar oldidan ziyoratgohni tavof qilibdi, qoʼynidan zalvorli xaltacha chiqaribdi-da, shu qishloqlik mulla Olim degan kishiga berib, “Bu joyda bir obod bino quring, toki avlodlar mudom azizlarimizni ziyorat qilib tursin!”, degan ekan. El-ulus bu pulga bino quribdi. Uzoq-yaqindan avliyo ziyoratiga kelganlar uchun dam oladigan maskan boʼlibdi, keyinchalik Аllohning uyi — masjidga aylanibdi.
Yillar oʼtib bu bino maktab vazifasini oʼtaydi, Ikkinchi jahon urushi yillari chet davlatlardan keltirilgan yetim bolalar uchun “detdom” — mehribonlik muassasasiga aylantirildi. Keyinchalik yana maktab... Bino bino boʼlib yaralibdiki, faqat yaxshilikka, ezgulikka, maʼrifatga xizmat qilgan. Zero, binoni qurishni vasiyat qilgan bek yigitning ham niyati shunday boʼlgandi. Niyat amalga oshdi.
Zamonaning zayli bilan qadamjo koʼp yillar qarovsiz qoldi. Keyinchalik yana odamlar ziyoratga kelishni boshladi. Yaqin atrofda yashovchi aholi bu joyni tartibga keltirish, supur-sidirni oʼz zimmasiga oldi.
Odamlar avliyo boboning ziyoratidan koʼngillari toʼlib, niyatlari amalga oshgani sayin ixlos bilan uni obod qilishga kirishib ketdi.
Eh-e, bu manzilda yilning har bir kuniga bir buloq baxshida etilgan. Samarqandlik arxeolog olim Аleksey Gritsina ziyoratgohda 365 ta buloq sanagan.
#jizzax #uzbek #uzbekistan #travel #xojamushkent #views #sayohat #puteshestviye

свернуть