Şəki halvası
Azərbaycanın ayrı-ayrı bölgələrinin hər birinin özünəməxsus mətbəxi vardır. Milli kulinariyamızın bir qolunu da Şəki milli mətbəxi təşkil edir. Şəki mətbəxi çox zəngindir.
Şəki deyəndə ilk olaraq göz önünə şirin şəki paxlavası gəlir. Şəkidə bu şirniyyata paxlava yox, halva deyirlər. Şəkiyə üz tutan hər kəs bu şirniyyatdan mütləq dadır. Şəki paxlavasının tarixi barədə müxtəlif fikirlər mövcuddur. Maraqlı resepti olan şirniyyat növünün xanlıq dövründə meydana gəldiyini deyənlər də var, onun daha əvvəllər icad edildiyini qeyd edənlər də. Ancaq Şəki halvasının tarixi haqqında dəqiq məlumatlar bu günümüzə qədər gəlib çatmayıb.
Hazırda Şəkidə 60-dan çox halvaçı dükan və sexləri fəaliyyət göstərir. Bu dükanların çoxu yerli halvaçılara məxsusdur. Paxlava bişirən ustaların əksəriyyətinə bu peşə ata və babalarından miras qalıb. Onlar da bu peşəni layiqincə davam etdirir, hətta özlərindən sonrakı nəslə öyrədirlər ki, sənət ölməsin.
Şəki paxlavasının xəmiri düyü unundan hazırlanır. Düyü su dəyirmanında üyüdülür. Düyü unundan əvvəlcə bərk xəmir alınır. Daha sonra isə həmin xəmir duru xəmir halına salınır. Duru xəmiri deşikli mis qıfdan mis tiyanlara havada fırladaraq süzürlər və setka şəkli alınır. Halvanın bişirildiyi tiyan da misdən olmalıdır. Başqa materialdan olan qabda bişirmək olmaz. Bu minvalla ayrı-ayrılıqda 12-13 riştə hazırlanır. Bu xəmir tiyana töküldükdən bir neçə saniyə sonra oxlova bənzər ağacla götürülür və üst-üstə yığılır. Keşniş toxumu və hillə ətirləndirilmiş üyüdülmüş fındıq və ya qoz ləpəsi üzərinə yayılır. Halvanın fındıq və ya qozdan hazırlanması da zövqə görədir. Məcməyiyə düzülən riştələrin arasına ləpə düzülür və üzərinə yenə də riştə qoyulur. Sonra daha 5 riştə üst-üstə qoyulur, kənarlarındakı artıq yerləri kəsilir, kənarları qatlanır və üzərinə zəfəranla xətt çəkilir. Od üzərində 15-20 dəqiqə bişirilir. Daha sonra isə şəkər tozundan şirə hazırlanır və üzərinə səpilir.
Zəfərana çuğundur suyu tökülür və dəmlənir. Yarım saat dəm almaq bəs edir. Bir məcməyi halvaya 4-5 stəkan şəkər tozundan hazırlanmış şirə tökülür.
Halva həm qoz, həm də fındıqlı hazırlanır. Kim hansını istəsə onu da alır. Şəki halvasını soyuducuya qoymağa ehtiyac yoxdur. Normal temperaturlu rejimdə bir aya qədər qala bilir. Bunu evdə bişirmək mümkünsüzdür. Halvanı bişirmək üçün xüsusi şərait, qablar lazımdır. Bu, olduqca çətin bir sənətdir.
Keçən il Şəkidə artıq 3-cü Beynəlxalq şirniyyat festivalı keçirildi. Festivalda respublikamızın 19 şəhər və rayonu ilə yanaşı, 8 ölkədən şirniyyatçılar iştirak etdilər.
Xan yaylağı Şəki növbəti dəfə Azərbaycan mətbəxinin incəliklərini təqdim etdi. Hər zaman ecaskar təbiəti və qədim tarixi ilə insanı valeh edən bu diyar qonaqları ləziz şirniyyatı ilə bir araya gətirdi. Qədim Şəkinin tarixi-memarlıq abidəsi - “Yuxarı Karvansaray” mehmanxana kompleksinin həyətində keçirilən şirniyyat festivalı Şəkinin mədəniyyəti ilə yanaşı, turizm potensialının da tanıdılması baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Festivalın Azərbaycanın qədim və gözəl şəhərlərindən biri olan Şəkidə keçirilməsi heç də təsadüfi deyil. Böyük inkişaf yolu keçən Şəkinin mətbəx mədəniyyətimizin formalaşmasında əvəzsiz rolu var.
