Հայ ժողովրդական «Անդրանիկ փաշան» երգն է՝ Սահակ Սահակյանի կատարմամբ:
Այս երգում խոսվում է, թե ինչպես էր Անդրանիկը իր ֆիդայիներով, մոսին հրացաններով զինված, խրոխտ երգեր երգելով, շրջում Արևմտյան Հայաստանի քաղաքներով և պաշտպանում իր ժողովրդին: Երգում մի քառատող կա, որտեղ պատմվում է, որ մի առավոտ արթնանալով՝ հայ ֆիդայիները տեսան, որ շրջապատված են թուրքական 4000-անոց զորքով, և սկսեցին երեսուն հոգով կռիվ մղել: Սա արձագանքն է Առաքելոց վանքի կռվի: 1901 թվականի նոյեմբերի սկզբներին Անդրանիկի և Գևորգ Չաուշի գլխավորությամբ Մշո Առաքելոց վանք է գալիս հայդուկների 25 հոգանոց մի խումբ: Իր զինակիցներով նրանց է միանում նաև Սեբաստացի Մուրադը: Վանքում էին նաև քսան գյուղացի, մի քանի հոգևորական և մոտ հիսուն որբ երեխա: Թուրքական կառավարությունը տեղեկանում է, որ հայդուկներ են հավաքվել Առաքելոց վանքում, և շուտով Ֆերիք Մուհամմեդ-Ալի փաշայի հրամանատարությամբ 4000-անոց մի զորք շրջապատում է վանքը: Տասն օր հայ քաջերը հաջողությամբ ետ են շպրտում թուրքերի բոլոր գրոհները: 11-րդ օրը կառավարությունը փորձում է բանակցություններ սկսել Մշո թեմի հոգևոր առաջնորդ Խոսրով վարդապետի և Առաքելոց վանքի առաջնորդ Հովհաննես վարդապետի միջնորդությամբ՝ հայտնելով, որ անգամ պատրաստ են որոշ զիջումների գնալ: Կռիվը դադարեցնելու համար հայդուկները պայմաններ են թելադրում.

ա) ազատ արձակել քաղբանտարկյալներին,
բ) պատժել Սասունի և Մուշի գյուղերն ավերողներին և փոխհատուցել հայերին,
գ) բարելավել հարկահանության վիճակը:

Թուրքական կառավարությունը հրաժարվում է բավարարել այս պայմանները և փորձում է խաբեությամբ ձերբակալել կամ կոտորել նրանց: Սակայն կռվի 21-րդ գիշերը հայդուկները, ծածկված սպիտակ սավաններով, ձյան ու բքի պայմաններում դուրս են գալիս Առաքելոց վանքից և աննկատ հեռանում: Առավոտյան Ֆերիք Մուհամմեդ-Ալի փաշան զարմանքով տեսնում է, որ վանքի դռները բաց են: Մի քանի հոգու հետ վազում է ներս և տեսնում, որ այնտեղ միայն հոգևորականներն են ու որբերը: Ասում են՝ ամոթահար փաշան չի թաքցրել իր հիացմունքը հայդուկների հանդգնության և ճարպկության նկատմամբ: Առաքելոց վանքի կռվում զոհվել էր երկու հայ հայդուկ, իսկ թուրքերի զոհերը յոթն էին: Մի քանիսն էլ ցրտահարվել էին: Այս կռվից հետո ոգևորություն տիրեց Օսմանյան կայսրության հայաբնակ շրջաններում, իսկ հայդուկներին ամենուր դիմավորում էին խանդավառությամբ և նրանց գործին աջակցելու պատրաստակամությամբ: Սա ևս արձագանք է գտել այս երգում:
Armenian folk song "Andranik pashan" performs Sahak Sahakian.
Երգի խոսքերը՝

Անդրանիկ փաշան ֆիդայիներով
Զինված, պատրաստված մոսին զենքերով,
Անցավ սար ու ձոր, յուր տասնյակներով՝
Սասուն, Խլաթ, Վան դարձան արյան ծով:

Շրջում անվեհեր փոքրիկ խմբերով,
Ընդդեմ թշնամուն կռիվ մղելով,
Կռվում քաջաբար, խրոխտ երգերով,
Վրեժ առ վրեժ Հրայր հիշելով:

Առավոտ կանուխ, երբ որ արթնացան՝
Չորս հազար զորքով պաշարված տեսան,
Նրանց դեմ երեսուն քաջերով միայն,
Արձակ-համարձակ կռվել ըսկսան:

Դուշման սարսափած, զիլ փախուստ տված,
Բազում զոհեր տված և շատ հրացան,
«Շուտ արե՛ք», - ասին, - մարդիկ հասան,
Գևորգն ալ նրա հետ, Անդրանիկ փաշան:

Անդոկ, Ծովասար մոսիններն ուսին,
Նորեն վանեցին դաժան թշնամուն,
Եվ շեն ու հպարտ հայոց գյուղերը,
Քաջ Անդրանիկին տվեցին ողջույն:

свернуть