اگر سن شخص ۵۰ ساله یا بالاتر باشد اکیداً توصیه میشود که واکسین تبخال شنگل را گرفته شود، مگر اینکه مضاد استطباب وجود داشته و یا واکسین در دسترس نباشد.
شنگل که به بنام (Herpes Zoster) نیز یاد میشود، عبارت از آبله های کوچک دردناک و حساس جلدی اند که توسط ویروس واریسلا زاستر Varicella Zoster (ویروسی که باعث آب چیچک یا Chicken Pox یا آبله مرغان میشود) بوجود میآید.
پس از مصاب شدن شخص به آب چیچک (Chicken Pox)، ویروس بدون اینکه باعث اعراض و علایم شود، در بدن شخص (در عقدات عصبی بنام Dorsal Root Gonglion) بشکل مخفی باقی میماند.
گرچه آبله های کوچک شنگل بیشتر در قسمت تنه (سینه، شکم، تخته پشت) رخ میدهد ولی میتواند در هر قسمت وجود ظاهر شود.
اگر آبله های شنگل نزدیک چشم ظاهر شود در صورتی که تداوی لازم و به موقع مناسب صورت نگیرد میتواند باعث ماوفیت دایمی دید و بینایی شخص شود.
گرچه در اکثر موارد شنگل بعد از تکمیل دورهٔ خود بدون مشکلات دایمی و دوامدار پایان می یابد ولی بعضاً میتواند باعث اختلالات شود.
عوارض ممکنه آن عبارتند از:
عوارض ممکنه عبارتند از التهاب یا inflammation (تبخال شنگل عینی Herpes Zoster Ophthalmicus) و تخریب شبکیه چشم یا Retina (که بنام نکروز شبکی حاد یا Acute Retinal Necrosis). این عوارض جدی بوده و اگر به موقع مناسب با دواهای ضدویروسی تداوی نشوند میتواند منجر به تخریب بینایی شود. اگر تبخال شنگل نزدیک چشم قرار داشته باشد و یا اعراض دیگر چشم مثل درد چشم و یا حساسیت چشم نزد شخص موجود باشد باید فوراً به داکتر راپور داده شود.
تبخال شنگل میتواند باعث التهاب گوش شود که بنام Herpes Zoster Oticus و یا مجمع الاعراض رمزی هنت (Ramsay Hunt syndrome) نیز یاد میشود. این حالت زمانی واقع میشود که شنگل عصب وجهی نزدیک گوش را مصاب سازد که علاوه بر آبله ها/بخارهای دردناک داخل کانال گوش، میتواند باعث فلج روی و از دست دادن شنوایی طرف ماوف گردد.
این سندروم معمولاً با استفاده از یک دوای ضدویروسی و یک ستیروئید تداوی می شود.
تداوی تبخال شنگل Herpes Zoster:
تداوی شنگل معمولا شامل ترکیبی از دواهای ضدویروسی و ادویهٔ مسکن است. ناحیه ماوف شده توسط تبخال شنگل باید پاک و خشک نگهداشته شود. بطور عمومی بهتر است تا از استفادهٔ محلول ها (Lotions) و کریم ها (مثل کریم های مرطوب کننده) روی ناحیه مصاب خودداری گردد، زیرا این کار میتواند باعث تخریش بیشتر جلدی گردد.
دواهای ضد ویروسی از تکثیر و ازدیا ویروس جلوگیری نموده، به بهبود سریعتر تبخال شنگل کمک کرده و شدت و مدت درد را کاهش می دهند
تداوی ضد ویروسی باید در اسرع وقت شروع شود زیرا موثریت تدوای زمانی بیشتر است که دوای ضدویروسی در ظرف ۷۲ ساعت اول ظاهر شدن تبخال شنگل شروع شود.
پس از ۷۲ ساعت هم داوهای ضدویروسی ممکن در صورت ظاهر شدن تبخال شنگلی جدید باز هم مفید باشد.
دواهای ضدویروسی موجود که در تداوی تبخال شنگل استفاده میشوند:
ای سایکلوویر (Acyclovir) با نام تجارتی زوویراکس (Zovirax®)
فمسایکلوویر (famciclovir) با نام تجارتی فمویر (Famvir®)
ولاسایکلوویر (Valacyclovir) با والترکس (Valtrex®)
درد مربوط به شنگل میتواند شدید باشد و اغلب به دواهای ضددرد نیاز است. دواهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs) مثلاً، ایبوپروفن Ibuprofen [نام های تجارتی: Advil®، Motrin®] و نپراکسن Naproxen [نام های تجارتی: Aleve ، Anaprox] یا استامینوفن Acetaminophen (نام تجارتی: Tylenol®, Paracetamol) ممکن است به دردهای خفیف کمک کنند. اگر درد آنقدر شدید باشد که خواب را مختل کند، داکتر معالج ممکن است دوای قویتری تجویز کند.
دواهایی این گروپ که معمولاً در چنین موارد استفاده میشوند عبارتند از: گباپنتن Gabpentin ( Neurontin)) و Pregabalin یا (Lyrica) میباشند.دواهای ضد افسردگی سه حلقه ای
Amitriptyline ,Desipramine و Nortrptyline اند. کپسیشن capsaicin:
بی حس کننده های موضعی
یا (topical anesthetics):جل لایدوکئین Lidocaine gel (نام تجاری Xylocaine) دوایی
بازگشت به وظیفه :Return to Work:
شخص مبتلا به تبخال شنگل ممکن بخواهد بداند که چه وقت میتواند دوباره به وظیفهٔ برود؟
اگر تبخال شنگل در روی قرار داشته باشد، شخص تا زمانی دوباره به کار نرود که آبله ها ارچق گرفته و خشک شوند و این پروسه معمولاً ۷ الی ۱۰ روز را در بر میگیرد. ولی اگر تبخال شنگل در قسمتی از بدن باشد که میتوان آنرا پوشانید (مثلاً با بنداژ گازی یا لباس)، در آنصورت هر زمانی که شخص احساس بهبودی عمومی کند میتواند دوباره به کار برود.
اگر شخص در مرکز صحی مانند شفاخانه، کلینک طبی یا نرسنگ هوم کار میکند، بهتر است با داکتر مشوره کند که چی زمانی مصئون است که دوباره به کار برود.
وقایه یا پیشگیری از تبخال شنگل Prevention:
واکسین : با تزریق واکسن شنگل (Shingle Vaccine) میتوان چانس ابتلا به شنگل را کاهش داد. دو نوع واکسین شنگل وجود دارد: واکسین شنگرکس و واکسین زوستاواکس
واکسین جدید ضدشنگل که بنام Zoster Vaccine Recombinant, Adjuvaned یا شنگرکس (Shingrix) یاد میشود، میتواند شخص را در برابر تبخال شنگل و دردهای عصبی طویل المدت وقایه کند.
واکسین شنگرکس دو دوز (دو زرق) است که زرق دوم ۲ - ۶ ماه بعد از زرق اول گرفته میشود.
حتی اگر شخص قبلاً تبخال شنگل را گذشتانده باشد، باز هم گرفتن واکسین شینگرکس توصیه میشود، زیرا ممکن است شخص بیش از یک بار به این مرض مبتلا شود.
اگر شخص در گذشته واکسن سابقهٔ تبخال شنگل Zostavax را گرفته باشد (که از سال ۲۰۲۰ به اینطرف در امریکا استفاده نمیشود)، باز هم توصیه میشود که باید ۲ دوز واکسین Shingrix را بگیرید.
شنگل ممکن منجر به عوارض جدی دیگر از جمله:- کوری شده و نادراً میتواند باعث:- سینه بغل،
دمشکلات شنوایی، التهاب مغز (Encephalitis) و حتی مرگ شود.
ناصر اوریا * ۳۱ دسمبر ۲۰۲۲ تکزاس
