GÖKTÜRK KİTABELERİ (ORHUN YAZITLARI)

İslamiyet öncesi yazılı edebiyatımıza ait en eski örnekler Göktürk Yazıtlarıdır. Bu eserler, M.S. 8. yüzyılda yazılmıştır. Bu yazıtlar Moğolistan sınırları içinde bulunan Orhon Nehri kıyısındadırlar. Bunun için yazıtlara OrhonYazıtları da denilmektedir.

Yazıtlarda; Doğu Göktürklerin tarihinden, komşularıyla olan ilişkilerinden, savaşlarından ve yönetiminden söz edilmektedir. Canlı bir söylev dili ve üslubu vardır.

Bu yazıtlar Türk dili, tarihi, edebiyatı, sanatı, töresi hakkında çok önemli bilgiler vermektedir. Ayrıca Türk adı ilk kez bu yazıtlarda geçmektedir. Yazıtlarda, dağılan Göktürklerin, Bilge Kağan ve onun kardeşi Kül Tigin tarafından bir araya getirilişi ve Göktürk Devleti'nin yeniden kuruluşu, Türk ulusunun benliğini unutmaması, birlik olması, düşmana kanmaması gerektiği anlatılmaktadır.

Göktürk Kitabeleri'nin özelliklerini maddeler halinde şöyledir:
- Türklerin edebi ve tarihi değer taşıyan ilk yazılı eserleridir.
- Söylev türünde yazılmışlardır.
- II. Göktürk Devleti ile Orta Asya Türk tarihine ışık tutar.
- Tarih, coğrafya, edebiyat ve dil bilimine kaynak olabilecek niteliktedirler.
- Türk tarihini, toplumun yaşam biçimini, dünyaya bakış tarzını ortaya koyar.
- Oldukça gelişmiş ve işlenmiş bir Türkçenin kullanılması, Türkçenin o dönemdeki gelişmişlik düzeyini ortaya çıkarır.
- Bazı yüzleri Göktürk alfabesiyle Türkçe, bazı yüzleri Çince yazılmıştır.
- Kitabeleri İsviçreli bir subay olan Strahlenberg bulmuş; 1893'te Danimarkalı bilgin Wilhelm
Thomsen okumuştur.

свернуть