Yəqin ki, hər birimiz nə zamansa alman dəqiqliyi, alman təmizliyi kimi ifadələr eşitmişik. Bəlkə marağımızı da çəkib ki, görəsən, qaydalara intizamla riayət edərək yaşamaq necə olur?
Bu gün alman təmizliyi ifadəsinin alt qatından danışacağam. Gecə yağan qar, tökülən yarpaqlar Almaniya küçələrindən elə möcüzəvi şəkildə “yoxa çıxır” ki, vətəndaş yuxudan oyananda hər tərəf tər-təmiz olur. Təbii ki, təmiz küçəyə baxan pəncərələrdə də günəş şüaları bərq vurur və bir barmaq ləkəsi də tapılmır. Həyətlərdəki nizam-intizamdan, səliqədən, təmizlikdən danışmaq isə artıqdır. Bir sözlə, Almaniyada təmizlik sosial qaydadır.
Çoxları elə düşünür ki, təmizlik almanların qanındadır. Onların dəqiqliyə, qanunpərəstliyə və təmizliyə olan sevgisini əcdadlarının mirası kimi dəyərləndirənlər də az deyil.
Amma tarixi vərəqlədikcə görürük ki, bu təmizlik öz başlanğıcını 1492-ci ildən götürür. XV əsrin son onilliyinədək alman küçələrində nəinki zibildən yerimək olmurdu, dəhşətli üfunət nəfəs almağa imkan vermirdi. Alman xalqı qida artıqlarından tutmuş ölü heyvanlaradək, hətta öz nəcislərini belə hasardan o tərəfə atmaqla kifayətlənirdi; hara düşər-düşər... Nəticədə, bütün qədim şəhərlərdə olduğu kimi alman şəhərlərində də küçələrdən çirkab axır, natəmizlikdən qaynaqlanan xəstəliklər tüğyan edirdi.
Nəhayət, XV əsrin sonunda Vürtenberq qrafı bu natəmizliyə son qoymaq qərarına gəlir. Bu məqsədlə dalbadal bir neçə fərman imzalayır. Fərmanlarda göstərilir ki, qida artıqlarını və peyini lazımi yerlərə daşımaq lazımdır. Heç olmasa, gecə vaxtı yaxınlıqdakı çaya atmaq olar.
Təbii ki, fərmanlara yerli-yerində riayət edilmir. Həm insanlar adət etdikləri zibilatma üsulundan əl çəkmək istəmir, həm də faktiki olaraq polisin hər bir insana nəzarət etmək imkanı yoxdur. Bundan əlavə, polisin rüşvət alaraq natəmizliyə göz yumması da istisna deyildi.
Vəziyyəti belə görən qraf tendensiyanı dəyişmək üçün yeni fərman imzalayır. Bu fərmana görə, o, ciddi tənqid atəşinə tutulsa da, dediyindən dönmür. Məhz həmin fərmanın nəticəsində qəfildən qraflığın şəhərləri təmizliklə tanış olmağa başladı. Fərmanın mahiyyəti bundan ibarət idi: “Əgər kimsə qonşusunun həftə ərzində küçəyə zibil atdığını, bu zibilləri təmizləmədiyini görsə, bunu tez şəhər hakiminə xəbər verməlidir. Vaxtında xəbər versə, həmin qonşunun torpağından bir hissə pay alacaq. Yox, xəbər verməsə, zibil tökən qonşuyla bərabər cəzalanacaq”.
Fərman o qədər təsirli oldu ki, hər şənbə günü hamı qonşulara göstərə-göstərə və çox dəqiqliklə öz həyətini, evinin yanından keçən səkini təmizləməyə başladı. Təmizlik üçün dəridən-qabıqdan çıxan almanları həmin anlarda yalnız bir şey düşündürürdü: “Birdən kimsə torpağımdan pay alar!”
Beləcə, deyə bilərəm ki, Almaniya bugünkü təmizliyi üçün Vürtenberq qrafına minnətdardır. Şənbə iməciliklərinin keçirilməsinin də məhz onun fərmanından sonra dəbə mindiyini əlavə etməsəm, Vürtenberq qrafına haqsızlıq edərəm.
