Υπόθεση: Ο Ιβάν ο 4ος ( Nikolay Cherkasov), μέγας δούκας της Μοσχοβίας, στέφεται τσάρος το 1547, παρά την αντίθεση και τις πολιτικές ίντριγκες των Βογιάρων και της θείας του, Ευφροσύνης, η οποία θέλει να ανεβάσει στον θρόνο το γιο της, Βλαντιμίρ. Ο Ιβάν πετυχαίνει νίκες κατά των Τατάρων και τσακίζει μια εξέγερση των Βογιάρων. Μετά τη δηλητηρίαση της γυναίκας του από την Ευφροσύνη, αποφασίζει να αποσυρθεί από τα εγκόσμια, αλλά ο λαός τον καλεί να αναλάβει ξανά την εξουσία. Επιστρέφει και κυβερνά με τη σκληρότητα που του χάρισαν το προσωνύμιο "Τρομερός".

Το 1944 ο Sergei Eisenstein ("Θωρηκτό Ποτέμκιν", "Αλέξανδρος Νιέφσκι" κ.α.), συγκεντρώνει μερικούς από τους σημαντικότερους συνεργάτες του από τη προηγούμενη ταινία του, το επικό φιλμ «Αλέξανδρος Νιέφσκι», για να δημιουργήσει ένα κινηματογραφικό αριστούργημα γοτθικής ομορφιάς, αποδεικνύοντας πως δικαίως θεωρείται ως ο κορυφαίος σκηνοθέτης και θεωρητικός του Σοβιετικού Κινηματογράφου. Μια μνημειώδης ταινία, με αναφορές στη βυζαντινή εικονογραφία και την ελληνική τραγωδία, που αποτελεί το αποκορύφωμα, κατά πολλούς, της τέχνης του Eisenstein.

Το κύκνειο άσμα του Ρώσου πρωτοπόρου αποτελεί ένα σπουδαίο κληροδότημα, μια ταινία που αφομοιώνει όλες τις αισθητικές αναζητήσεις του κορυφαίου θεωρητικού και σκηνοθέτη του κινηματογράφου, ιδιοφυώς κατασκευασμένη ως την παραμικρότερη λεπτομέρεια. Είναι ένα ποίημα εικαστικής τελειότητας που αγγίζει τον περφεξιονισμό όσο κανένα άλλο κινηματογραφικό επίτευγμα, ίσως το πρώτο ολοκληρωμένο «οπτικοφιλοσοφικό δοκίμιο» στην ιστορία του σινεμά. Καταφέρνει να είναι ταυτόχρονα ένα κινηματογραφικό έπος για το κοινό και μια βαθιά, σχεδόν πειραματική αυτοβιογραφική ταινία, με τον ίδιο τρόπο που είναι ασπρόμαυρη, λίγο έγχρωμη και ομιλούσα, αλλά θυμίζει περισσότερο βωβό σινεμά.

Ισως γι’ αυτό και σε στιγμές παραπέμπει σε μιούζικαλ (με ολόκληρους ψαλμούς και τραγούδια), και σε άλλες ανάγει μια "σαπουνόπερα παλατιού" σε αρχαία ελληνική τραγωδία που συμπυκνώνει κάθε ύβρη και τιμωρία που διέπραξε και θα διαπράξει ποτέ το ανθρώπινο είδος. Πάνω από όλα, ο "Ιβάν ο τρομερός" είναι μια ταινία με καθαρή ματιά και προσήλωση, μια ταινία συνειδητά και ουσιωδώς αρρενωπή.

Το δεύτερο μέρος της ταινίας λογοκρίθηκε και απαγορεύτηκε, καθώς θεωρήθηκε από τον Στάλιν ως κριτική στο πρόσωπό του. Ο τελευταίος ανάγκασε τον Eisenstein να υπογράψει διάφορες ταπεινωτικές δηλώσεις και να παραιτηθεί ενός τρίτου μέρους που σχεδίαζε. Σοβαρά άρρωστος και πολύ πικραμένος πέθανε λίγο αργότερα από καρδιακή προσβολή. Λίγο αργότερα, με εντολή του δικτάτορα της ΕΣΣΔ καταστράφηκε το υλικό (περί τα 20 λεπτά) που είχε προετοιμαστεί από τη τρίτη ταινία. Τελικά, το δεύτερο μέρος κυκλοφόρησε το 1958, όταν η ΕΣΣΔ βρισκόταν στην - ονομαστική, μη φανταστείτε - φάση της "αποσταλινοποίησης", πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του Στάλιν και 10 από αυτόν του Eisenstein.

(σημαντικό μέρος της περιγραφής αντλήθηκε από τη κριτική του Μανώλη Κρανάκη για το Flix.gr)

Πρωτότυπος Τίτλος: Иван Грозный/ Ivan Groznyy/ Ivan the Terrible, Part I
Βαθμολογία IMDb: 7,7/10
Σκηνοθεσία: Sergei Eisenstein
Πρωταγωνιστούν: Nikolay Cherkasov, Lyudmila Tselikovskaya, Mikhail Nazvanov, Serafima Birman, Mikhail Zharov, Amvrosi Buchma, Mikhail Kuznetsov, Pavel Kadochnikov, Andrei Abrikosov, Aleksandr Mgebrov

свернуть