Охирги беш йилликнинг икки энг катта сиёсий махинацияси ҳақида гапиришдан олдин махинация ва сиёсий махинация нима эканлигини аниқлаштириб олайлик.

“Махинация” сўзи лотинча “machinatio” калимасидан олинган бўлиб, фирибгарлик маъносини билдиради. Ҳар қандай махинация – бу алдов ва бошқа ноҳалол йўллар билан фойда олишга қаратилган ҳатти-ҳаракатлар йиғиндисидир.

Сиёсий махинация эса – сиёсий рақибини енгиш, сиёсий ҳокимиятга келиш ёки уни қўлда сақлаб қолиш ва умуман ҳақр қандай сиёсий дивиденд олиш учун амалга ошириладиган ноҳалол, такрорлаб айтаман, ноҳалол ҳатти-ҳаракатлар йиғиндисидир.

Сиёсий махинация атамасига таъриф бераётиб, мен “ноҳалол” сўзини бекорга икки марта айтганим йўқ. “Ноҳалол” сўзини “ноқонуний” сўзи билан адаштириб юборманг. Чунки бу икки калима маъносида катта фарқ бор.

“Ноқонуний” дегани мамлакатда қабул қилинган Конституция ва қонунларга зид деганидир. “Ноҳалол” дегани эса қонунларда ёзилмаган, лекин маънавий, айниқса диний қадриятларга зид деганидир. Яъни бирон бир ҳатти-ҳаракат конституция ва қонунларга зид бўлмагани билан, маънавий нормаларга зид бўлиши мумкин.

Ҳар қандай махинациянинг, шу жумладан, сиёсий махинациянинг асосий жиҳати айнан шу. Махинация мамлакатда қабул қилинган Конституция ва қонунларга зид бўлмаслиги мумкин, лекин у маънавий нормаларга албатта зид бўлади. Чунки ҳар қандай махинация маънавий ва диний жиҳатдан қораланадиган алдов ва ноҳалоллик устига қурилган бўлади.

Нопок сиёсатчилар, айниқса, нопок ҳукмдор ва ҳукуматлар бирон бир сиёсий фирибгарликни амалга оширишдан аввал мамлакат Конституцияси ва қонунларини ўзгартириш пайига тушишади. Чунки уларнинг бўлғуси махинацияси мавжуд қонунчиликка зид келмаслиги керак, юридик жиҳатдан тўғри бўлиши керак.

Яъни золим ҳукумат Конституциянинг давлат бошқарувига оид моддаларига ёки шу соҳадаги қонунларга ўзгартириш киритишни ташаббус қила бошладими, демак, билингки, ҳукумат тез орада қандайдир сиёсий махинацияни амалга оширишни режалаштиришяпти.

Осонлик билан ўзгартириладиган конституцияларда хайр йўқ. Осонлик билан ўзгартирилиши мумкин бўлган конституциялар ҳамиша халқнинг эмас, иқтидордаги ҳукуматларнинг, айниқса, иқтидорда Азроил жонини олгунча ўтиришни мақсад қилган ҳукмдорларнинг фойдасига ишлайди.

Бундай шилта конституцияларнинг ўрнига имкон қадар мукаммал, ҳар ҳил сиёсий вазиятларни инобатга оладиган, ёвуз ҳукмдорларга ёвузлигини қилишга йўл қўймайдиган конституцияларни қабул қилиш керак.

Мукаммал конституциияларда ўзгартириш киритиб бўлмайдиган моддалар бўлади. Масалан, Ўзбекистон Конституциясига: “Амалдаги президент учинчи марта ҳам президентликка номзодини қўяқолсин!” – деган таклифни киритган фуқаро ким бўлишидан қатъий назар 24 соат ичида Бош прокуратура, ДХХ ва ИИВ томонидан ҳисбга олинади ва жиноий жавобгарликка тортилади!” – деган норма киритилсин, кўрамиз, акмал саидовлардан қайси бири шундай таклиф билан чиқар экан.

Ҳукумат талаб қилса ҳам, қўрқитса ҳам, чиқа олишмайди. Мулла минган эшшакдай индамай ўтиришади.

Конституциямизда ундай таъқиқ ва жазо чоралари белгиланмагандан кейин, акмал саидовларнинг янги ва янги авлодари оғзини кўпиртириб чиқаверишади, чиқаверишади.

Мукаммал ва барқарор конституцияларни ўзгартириш қийин бўлади. Ундай конституцилар энг қудратли ҳукуматлардан ҳам қудратли бўлишади.

Чала, мужмал ва шилта конституцияларни эса ўзгартириш жуда осон бўлади. Уларни энг заиф ва энг қўрқоқ прораб ҳам ўзгартира олади.

Бундай конституциялардан воз кечиб, ўрнига мукаммал ва барқарор конституция қабул қилиш керак. Бу иш фақат ҳақиқий сиёсатчининг, ҳақиқий сиёсий лидернинг қўлидан келади.

Афсуски, бу иш прорабларнинг қўлидан келмайди. Бу ишга прорабларнинг ақли етмайди.

“Факт ва Фикр”нинг кейинги кўрсатувида сиёсатчи ва прораб ўртасидаги фарқлар ҳақида гаплашамиз.

Кейинги кўрсатувгача фактларни ўрганинг ва фикр қилинг!

Бобомурод Абдулла

2021 йил 21 апрель

свернуть