Ο ιατρός Ιωάννης Σώης,γέννημα-θρέμμα της Ν.Ποτίδαιας,ορμώμενος από ανυστερόβουλη αγάπη προς τη γενέτειρά του, δημιούργησε το ντοκιμαντέρ αυτό, για να γίνει κτήμα στους συντοπίτες του η ιστορία του τόπου τους με εύληπτο τρόπο.
Αφιερώνεται στους πρόσφυγες γονείς του.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΑΙ ΝΕΑΣ ΠΟΤΙΔΑΙΑΣ
Η Ποτίδαια και κατ΄επέκταση ολόκληρη η χερσόνησος, κατά τη μυθική αρχαιότητα, έφερε το όνομα Φλέγρα ή Φλέγρη (αναμμένος τόπος ) και εθεωρείτο ως η πατρίδα των Γιγάντων. Υπήρξε δε πεδίον μάχης στη γιγαντομαχία κατά την οποίαν οι θεοί του Ολύμπου ’’ δια φλέγοντος πυρός ή δια του Ηρακλέους”, όπως λέγεται, κατέστρεψαν τους γίγαντες.
Αργότερα, κατά τους Ομηρικούς χρόνους, μετονομάστηκε σε Παλλήνη. Από τους αρχαίους συγγραφείς, ο μεν Σκύμνος ο Χίος υποστηρίζει ότι το όνομα Παλλήνη προέκυψε εκ των Πελληναίων της Αχαΐας, άλλοι δε από την Παλλήνη ,κόρη του βασιλιά της Θράκης Τίθωνος ή Σίθωνος, γυναίκα του Κλείτου .Κατά τον Πτολεμαίο, το όνομα έλαβε εκ της Παλλατινής, όνομα το οποίο αποδίδεται στη σειρά λόφων που σχηματίζει η ορογραφική γραμμή της χερσονήσου. Τέλος, και πάλι κατά τη μυθολογία, Παλλήνη ονομαζόταν η κόρη του πρώτου γίγαντα Αλκυονέα, τον οποίον σκότωσε ο Ηρακλής, χωρίς όμως να αποκλείονται και άλλες εκδοχές
Τελικά, η χερσόνησος ονομάστηκε Κασσάνδρεια εκ της πόλεως Κασσάνδρειας την οποία έκτισε ο Κάσσανδρος το 316 π.Χ. επί του Ισθμού στη θέση της αρχαίας Ποτίδαιας. Το όνομα αυτό διατηρείται μέχρι και σήμερα συγκεκομμένο ως Κασσάνδρα.
Ποιά όμως ήταν χρονολογικά τα σπουδαιότερα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην πόλη της αρχαίας Ποτίδαιας από τους αρχαιοτάτους χρόνους μέχρι και σήμερα και ποιοι κατοίκησαν και κυριάρχησαν σ΄αυτή;.
Όπως η Όλυνθος εκείνη την εποχή αναδείχθηκε ως ηγεμονική πόλη στο κορμό της Χαλκιδικής, έτσι και η Ποτίδαια ευρισκόμενη στη μικρή χερσόνησο της Παλλήνης, κατέστη περιώνυμη και περισπούδαστη για την ισχυρή και στρατηγική της θέση και το μήλο τη έριδος μεταξύ Μακεδόνων , Αθηναίων και Λακεδαιμονίων.
Η ιστορία της πόλεως, η οποία συνδέεται με τα ζωηρότερα επεισόδια του καταστροφικού για τον Ελληνισμό Πελοποννησιακού πολέμου και του οποίου υπήρξε μία από τις αφορμές, όπως θα αναφερθεί στη συνέχεια, φαίνεται ότι αρχίζει αφ΄ότου αποικίστηκε από τους Κορίνθιους τον Ζ΄ π.Χ. αιώνα και ίσως επί της εποχής του Περίανδρου και κτίστηκε πάνω στα ερείπια της πάλαι ποτέ Παλλήνης και ονομάστηκε Ποτίδαια διότι προ αυτής ουδέν είναι ιστορικώς γνωστόν..
Μέχρι των Περσικών πολέμων, η Ποτίδαια υπήρξε ελεύθερη χωρίς όμως να έχουμε σαφείς πληροφορίες. Πρώτος ο ιστορικός και εξερευνητής του Δαρείου Σκύλαξ ο Καρυανδεύς την αναφέρει προ των περσικών πολέμων γράφοντας”και πόλεις οίδεν τη Παλλήνη Ελληνίδες Ποτίδαια,εν μέσω του Ισθμού εμφράτουσα….’’ και έπειτα ο Ηρόδοτος για το ρόλο που έπαιξε κατά τους πολέμους αυτούς.
Κατ΄αρχήν, αφού υπέκυψε στους Πέρσες, αποστάτησε αμέσως μετά την ήττα του Ξέρξη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας από τον Θεμιστοκλή το 480 π.Χ. και απαλλάχθηκε απ΄αυτούς. Όμως για εκδίκηση, ο Ξέρξης το 479 π.Χ. απέστειλε τον στρατηγό του Αρτάβαζο, που ηγούνταν μεγάλης στρατιάς, να ανακαταλάβει την Ποτίδαια. Ο Αρτάβαζος αφού πολιόρκησε την πόλη για τρεις και πλέον μήνες υπέστη δεινήν ήτταν, όπως λέγεται, διότι παρατεινομένης της πολιορκίας ξαφνικά ξέσπασε μεγάλη πλημμύρα, όπως το σημερινό τσουνάμι και έπνιξε το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του ενώ άλλο μέρος καταστράφηκε από τους Ποτιδαιάτες.
Η καταστροφή αυτή είχε ως αποτέλεσμα να αποχωρήσει από την Ποτίδαια και να στραφεί εναντίον της Ολύνθου την οποίαν υποπτευόταν ότι και αυτή θα επαναστατήσει. και αφού την πολιόρκησε την κατέλαβε. Μάλιστα, όσους κατοίκους συνέλαβε τους οδήγησε στη λίμνη του Αγίου Μάμαντος, που τότε ονομαζόταν Βολική και τους κατέσφαξε, την δε πόλη παρέδωσε στον Κριτόβουλο τον Τορωναίον και έτσι η πόλη περιήλθε στους Χαλκιδείς.
Τον Αύγουστο του ιδίου έτους του 479 π.Χ. κατά τη μάχη των Πλατεών οι Ποτιδαιάτες, οι μόνοι εκ των βορείων Ελλήνων, έχοντες μίσος εναντίον των Περσών, απέστειλαν 300 οπλίτες οι οποίοι έλαβαν μέρος στο πλευρό των υπερασπιστών Πλαταιέων. Για τη συμμετοχή τους αυτή, το όνομά της αναγράφεται στο ορειχάλκινο μνημείο του Τρικάρηνου Όφι όπως ονομάζεται , προς τιμή όλων των τότε πόλεων που συμμετείχαν σ΄αυτή.
Μετά τους Μηδικούς πολέμους από το 480 έως το432 π.Χ., η Ποτίδαια συμπεριλήφθηκε στις συμμαχικές πόλεις των Αθηναίων και μάλιστα κατέβαλε τον ετήσιο σχετικό φόρο. Αλλά ως Δωρική και παλαιότερα Κορινθιακή αποικία, επειδή η μεταξύ των Αθηναίων και Λακεδαιμονίων διαμάχη έκλινε προς τους Σπαρτιάτες, θεωρήθηκε από τους Αθηναίους ,ύποπτη για τυχόν αποστασία.
