Joep Straesser (1934-2004)

Signals and echoes : for 11 players and bass clarinet solo (1982)

Harry Sparnaay, bass clarinet
Ensemble M
Conductor: David Porcelijn

dedicated to Ton Hartsuiker en het Ensemble M


Program note (Dutch): Signals and Echoes is opgebouwd uit plusminus tien verschillende muzikale materialen, waarvan de meeste een signaal-achtig karakter hebben. Behalve deze signaal-motieven bevat het stuk nog twee 'melodieën' en een in verschillende gedaantes optredend ostinato. Het stuk is verdeeld in tien secties waarvan de eerste tot en met de vierde sectie het eerste deel vormen; de vijfde tot en met achtste het tweede deel en de negende en tiende het derde deel. In de eerste twee secties wordt al het materiaal geëxposeerd; in de rest van het stuk wordt voortdurend gevarieerd en verwerkt. De basklarinet die als een 'soort' solist optreedt - het stuk is bepaald niet als concert bedoeld! - heeft een speciale rol toebedeeld gekregen; hij fungeert namelijk als een 'aangever', een soort 'trendsetter', die het te behandelen onderwerp aandraagt en aanreikt aan het ensemble. Soms echter is het ensemble hem vóór en holt hij achter de feiten aan, kortom er is sprake van een zekere vorm van dialektiek tussen solist en ensemble. Voor het gehele werk geldt een zeer speciale manier van behandeling van het muzikale materiaal, uitgezonderd de twee 'melodieën'. Deze speciale behandeling wordt in de titel van het stuk aangegeven door het woord 'echoes'. Elk gegeven dat aan de orde wordt gesteld leidt onmiddellijk tot echo-achtige gevolgen in andere instrumenten en soms zelfs, zoals in sectie 9, waar sprake is van een 'Coda con candenza', in hetzelfde instrument dat zijn eigen echo's speelt. Het is hier ook weer de basklarinet die deze 'nieuwe vondst' introduceert, strijkers met piano en slagwerk nemen deze geste over. De wijze van componeren die ik ten aanzien van dit stuk heb gebezigd is langzamerhand geheel tegengesteld aan de manier waarop ik in composities van vroeger te werk ging. Planning vooraf ontbreekt geheel; het componeerproces blijkt zich te ontwikkelen vanuit een bepaald idee, een gekozen
uitgangspunt zonder dat ik vooraf een vastomlijnd idee heb waar ik uit zal komen. De 'taal' van het stuk vormt zich al werkend, wordt uiteraard gerubriceerd en leidt tot nieuwe consequenties. Voor mijzelf een avontuurlijke en boeiende manier om te werken. Laten we hopen dat Signals and Echoes ook boeiend zal zijn om naar te luisteren! - JOEP STRAESSER

Joep Straesser was a Dutch composer. He studied at the University of Amsterdam (musicology) and at the Amsterdam Conservatory (organ with Anthon van der Horst; composition with Ton de Leeuw). In 1962 he was appointed professor of music theory (and from 1975 composition) at the Utrecht Conservatory (retired 1989).
Straesser became interested in the music of the Second Viennese School and the post-war avant garde as a result of his studies with de Leeuw, and during the 1960s he used freely serial and aleatory techniques in his music. In pieces such as 22 Pages (1965), based on Cage's book Silence, and Ramasasiri (1968), a multi-layered composition based on a travel song from the Papuan people of Papua New Guinea, Straesser combines experimental innovation with musical intuition, with the result that his music never sounds dry or academic.
With the ‘Spring’ Quartet (1971) Straesser abandons the idea of radical parametric composing, using and transforming a theme from Beethoven's String Quartet Op. 131. With his organ piece Splendid Isolation (1977) he admitted consonant harmonies for the first time and, having reconquered traditional elements without betraying his earlier interest in experimental composing, wrote the short opera Über Erich M. (1985–1986) and three symphonies. His denial of tradition gradually became a dialogue with tradition, as is shown by the reference to Mahler in his Third Symphony (1992). At first sight his music may have changed considerably over the years, but permanent features include a technical facility and a density of structural and motivic coherence resembling the music of Webern and Beethoven.

свернуть