در این قسمت از ایران گرد جواد قارایی به منطقه آلیجوق سفر میکند و با چادر نشینان ایل قشقایی زندگی میکند.
زندگی کوچ نشینی در ایران قدمتی به وسعت تاریخ دارد. اقوام آریایی از اولین گروههای کوچنده بوده اند که در هزاره دوم پیش از میلاد به فلات ایران وارد شدند. این گروههای آریایی موسسین دولت ماد و سپس هخامنشی بودند. پارتها نیز که دولت اشکانی را پایه گذاری نمودند، مردمانی کوچ نشین بوده و از طوایف آریایی محسوب می شوند.
عشایر به معنی خویشان و ایل عبارتست از مردمی که بصورت مستقل و سازمان یافته شکل گرفته و یک خاقان در راس آن قرار دارد. ایل بزرگ قشقایی که گستره حضور آنها در استان فارس، بخشهایی از استانهای بوشهر، کهکیلویه و بویراحمد، چهارمحال بختیاری و اصفهان کشیده شده است، مردمانی خونگرم و میهمان نواز هستند که بعضا کوچ نشین و یا یکجا نشین شده اند. ایل قشقایی از پنج طایفه کشکولی، دره شوری، شش بلوکی، فارسی مدان و عمله تشکیل شده است. قشقایی ها غالبا مسلمان و شیعه مذهب بوده و به زبان ترکی صحبت می کنند.
چادر طوایف قشقایی سیاه چادر است که از موی بز بافته می شود. لباس رسمی قشقایی ها عبای بلندی است که تا روی زانو آمده و روی کمر بوسیله شال یا نوار فشنگ بسته می شود. کلاه دو گوش مهمترین مشخصه پوشاک مردان قشقایی است. گیوه نیز که با دست بافته می شود بعنوان کفش مورد استفاده قرار می گیرد. پوشاک زنان قشقایی شامل بورک یا کلاقچه(کلاهک)، لچک (روسری)، آل باقی (پیشانی بند)، کوینگ( پیراهن)، کولجه (کت)، و تنبان (دامن) است. پیراهن زنان قشقایی که تا پایین زانو را می پوشاند ((کوینک)) نام دارد که از کمر تا پایین از دو طرف چاک داشته و آستین های آن بلند و تا روی مچ است. تنبان دامنی بلند و پر چین است که تا روی غوزک پا را می پوشاند. در لباس زنان قشقایی از پارچه های گلدار و رنگهای شاد استفاده می شود.
موسیقی نزد قشقایی ها جایگاه ویژه ای دارد. سه گروه نوازنده ساربانان با ساز نی، چنگی ها با سازهایی از جمله کرنا، نقاره و سرنا و عاشق ها با سازهایی چون چگور، کمانچه و سه تار ترانه های قشقایی را زمزمه می کنند. در مراسم عروسی و سایر جشنها چوب بازی مردان که با ساز و دهل همراه است و همچنین دستمال بازی زنان قشقایی با موسیقی هلی هماهنگی و زیبایی با شکوهی دارد.
معروفترین غذاهای قشقایی عبارتند از: لای پلو همراه با گوشت مرغ یا گوسفند، بزقورمه که در روغن خودش پخته می شود، آش دوغ، آش کارده، آش بنه و آش الوک(مجک) که همه با گیاهان کوهی تهیه می شود و دارای عطر و طعم خاص است. از فراورده های دامی میتوان به شیر، آغوز، سرشیر، ماست، ماستینه، دوغ، کره، پنیر، قره قوروت، ماست چکیده، روعن حیوانی و کشک اشاره نمود. از پشم گوسفندان نیز بند جهت بافت قالی، گلیم، جاجیم، بوزپلاس، طناب و... تهیه می شود. بافته های ایل قشقایی از جمله قالی، گلیم و گبه شهرتی جهانی دارد که بصورت ذهنی و فاقد طرح و نقشه از پیش تعیین شده می باشند و هر یک منحصر به فرد بوده و هیچ دو بافته ای از یک طرح کلی پیروی نمی کنند. قالی های کشکولی از معروفترین قالی های ایل قشقایی می باشند.
ایل قدرتمند قشقایی در جای جای تاریخ ایران از ارتش نادر شاه گرفته تا سلسله زندیه و... دارای فراز و فرودهای بیشماری بوده است. در دوران قاجار و با نفوذ انگلستان در ایران درگیری های بسیاری بویژه در منطقه بوشهر رخ داد. در ملی شدن صنعت نفت نیز قشقایی ها در کنار دکتر مصدق در کوتاه شدن دست انگلستان از ایران حمایت فراوان نمودند.
شهرت جهانی ایل قشقایی تا آن حد است که شرکت خودروسازی نیسان ژاپن اسم مدل خودرو شاسی بلند کوچک خود را قشقایی گذاشته است.
پیشنهاد می شود در سفر به استان فارس حتما چند روزی را به دیدن سبک زندگی عشایر ایل قشقایی اختصاص دهید و از غذاهای محلی، فراورده های دامی و صنایع دستی منحصر به فرد بهره مند شوید. توصیه می شود حتما با یک راهنمای محلی به مناطق عشایر مراجعه کنید.
درباره‌ی برنامه‌ی ایرانگرد
ایرانگرد، یک مجموعهٔ مستند تلویزیونی است که در آن طبیعت بکر و شهرها و روستاهای مختلف ایران و شیوهٔ زندگی مردم عشایر و
روستاهای ایران معرفی شده‌است. جواد قارایی کارگردان، تهیه‌کننده و راویِ این مستند تلویزیونی برای تهیه این برنامه با یک تیم فیلم‌برداری حرفه‌ای به شهرها و استانهای مختلف ایران همچون چهارمحال و بختیاری، گیلان، خراسان جنوبی، لرستان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، خوزستان، مازندران و کرمان و استانهای دیگر سفر کرده و به روایت زندگی و آداب و رسوم ساکنان این مناطق می‌پردازد.
تولید فصل سوم این مجموعه نیز با عنوان «ایرانگرد ۳» از اواخر پاییز ۱۳۹۴، آغاز شد و در نوروز ۱۳۹۷ در قالب ۲۰ قسمت ۵۵ تا ۸۰ دقیقه ای از شبکه‌های یک و مستند سیما پخش شد. این فصل قرار بود در نوروز ۱۳۹۶ پخش شود اما به علت مصدومیت جواد قارایی، تهیه‌کننده، کارگردان و راوی این برنامه با یک سال تأخیر و در نوروز سال ۱۳۹۷ از تلویزیون ایران پخش شد. سری سوم مستند ایرانگرد توانست در نخستین جشنواره برنامه‌های نوروزی صداوسیما جایزه جایزه بهترین مستند از دید مخاطبان را با بدست آوردن بیش از ۴۳۸۰۰۰ رأی از آن خود کند.
#ایرانگرد
#جوادقارایی
#قشقایی
