"ҚАҒАЗ КЕМПІР" әңгіме авторы ҰЛЖАН ӘДІЛОВА
Абысындары қыздың сұлулығы мен ақылдылығын көре алмай тамағына есектің миын қосып берген, содан жынданып кеткен қыздың аянышты тағдыры туралы.
Жазғы аптап. Қанша ғасыр күн өтінде шыжғырылғаны белгісіз шағыл топырақ ақ-сұр түске айналыпты. Өлі дала желмен бірге құлазып ысқырық атып тұр; бұл маңдағы жанды тіршілік деп осы топырақты ғана айтуға болатындай. Ылғи көшіп бір жерден екінші жерге қонады да жүреді.

Шиыршық шағылды кешіп алыс сапардан мына топыраққа оралғы болғандай жолаушы кемпір сонадайдан ізін ұзартып ілбіп келеді. Жапанға біткен топырақтың тағдырына үн қосатындай бұл не қылған жан дегендей, табаны тиген шағыл құм аз ғана уақыт тосырқап тұрып қалады.

Ұзақ жолды артқа тастап келе жатқан бұл бейбақты ел "Қағаз кемпір" деп атап кеткен еді. Үстіндегі ақ көйлектің сарғыш тартқанына да нелер заман. Басына ораған сәлдесі шашын қобырайтып, сайтан түсін одан сайын әпенділеп, диуана хәлге түсіріпті. Айтса айтқандай өзі бір жүрген диуана. Ел кезіп, бата тілеп, қайыр сұрап ел асынан дәм-тұз татып жүргеніне, міне, отыз жылдай уақыт болыпты. Сол уақыт ішінде бұл маңда оның аяғы тимеген, қайыры кірмеген бірде-бір үй жоқтың қасы. Бұл маңдағы ауыл арасы онша ұзақ та емес. Таңертеңгі алғашқы араймен аттанса, түс аумай-ақ келесі ауылдың іргесі көрініп қалатын-ды. Тек осы бір шөлейтті даланы таптап өтсе болғаны арғы жағы құдайдың ырысы - ел іші. Арқасына асынған ала дорбасы түтеле-түтеле қырық жамау болған. «Ау, апа-ау, дорбаңызды ауыстырып берейін де» деп ауылдың кейбір келіндері жанашырлық білдірсе бұл, қайдағы, оған маңайлатпайды. Қайта дорбасын жамандаса өршеленіп кетеді де, пышақ кескендей тыйып тастайды: «О, несі-ей, қағынған неме, құдайдың берген ризығы осы жаман дорбамда. Дүние төңкерілсе төңкеріліп жүре берсін, тек тілің тарт, тигізбеймін қолыңды. Жылтырға мәз болсаң, өзің баии ғой!» деп бетін қайтарып тастайтын. Ол сөзді бір-екі келіншек естіген соң, жел сөз жерде жата ма, «Ойбай, ана жаман кемпір пәленшекеңнің келініне солай да солай деп жонынан таспа тіліпті. Бұл неме жынды ма дейін десең сөзінде құдай ұрғандық жоқ, диуаналығына жол болсын тағы» деп адуынды қатындар астыңғы еріндерін сылп еткізіп қойып, қанша кесені төңкеріп сөз қылып отырушы еді. Бұл сөздің де айтылуында бір жөн бар. Қағаз кемпір бір күн ауру, бір күн сау дегендей басындағы ауытқуы болмаса, кейде түзу адамнан да ақылдырақ сөз айтатын. Сонысына орай ешбір үй мұны паналатуға қорықпайтын. Керісінше, бұл маңдағы ойын балалары қағаз кемпір десе қуанып, жылағандары уана қоятын. Қағаз кемпір келді дегенше болмай ауыл балалары сол үйге қарай асығады. Кемпір болса балаларды көргеніне мәз болып, өзі ойнынан әрненің басын қосып қызық-қызық ертегілерді айтып отырушы еді.

свернуть