Бұл 3D-визуализация НАСА-ның New Horizons ғарыш аппараты 2015 жылы шілдеде, Плутон бетінен 12500 километрде ұшып өткенде алған кескіндерден құрастырылған.
Түпнұсқа: [ Ссылка ]
Credit: NASA / JHUAPL / SwRI / LPI / Roman Tkachenko
Қазақшалаған «Физика және Ғарыш» арнасы
Мәтінді оқыған Аяна Өнер
Күн сәулесі Плутонға дейін қанша жүреді: [ Ссылка ]
New Horizons миссиясының ресми парақшалары
НАСА сайтында: [ Ссылка ]
Джонс Хопкинс университеті Қолданбалы физика зертханасы сайтында: [ Ссылка ]
Wikipedia: [ Ссылка ]
[ Ссылка ]
БІЗДІҢ АРНАДА NEW HORIZONS МИССИЯСЫ ТУРАЛЫ
Санаулы секундтардағы ғылым: OSIRIS-REx пен New Horizons: [ Ссылка ]
New Horizons'тың Ультима Туле тұсынан ұшып өтуі: [ Ссылка ]
New Horizons ғарыш аппараты Аррокот денесінің тұсынан ұшып өтті; [ Ссылка ]
Плутон үстімен ұшып өту: [ Ссылка ]
ПЛУТОН ҚАЛАЙ АШЫЛДЫ?
1930 жылы 18 ақпанда, 23 жасар америкалық астроном Клайд Томбо 23 және 29 қаңтардағы түнгі аспан суреттерін салыстыру барысында, қозғалып бара жатқан денені анықтады. Бұл — бар екені бұрын болжанған тоғызыншы планета еді.
13 наурызда Томбо өзі ашқан жаңа планета туралы баяндама жасады. Оған қойылатын атқа конкурс жарияланды. 14 наурыз күні 11 жасар ағылшын оқушысы Венеция Бёрни "Плутон" атауын ұсынып, ол мамырда мақұлданды. Рим мифологиясындағы жерасты патшалығы әміршісі Плутонның алғашқы екі әрпі тоғызыншы планетаны іздеу бастамашыларының бірі Персиваль Лоуэллдің инициалдарына сай келетін.
ПЛУТОН ҚАЗІР НЕГЕ ПЛАНЕТА ЕМЕС?
XXI ғасырдың басында Нептуннан әрі орналасқан Койпер белдеуінен үлкендігі Плутонға жақын басқа денелер ашыла бастады. 2005 жылы ашылған Эриданың массасы тіпті Плутоннан ауыр болып шықты. Ақыры, 2006 жылы 24 тамызда Халықаралық астрономиялық одақ Плутонды планеталар қатарынан шығарып, оның дәрежесін ергежейлі планетаға дейін төмендетті. Күн жүйесі денелерінің бұл жаңа категориясына сондай-ақ Церера, Хаумеа, Макемаке мен Эрида жатқызылды. Церера негізгі белдеудегі астероидтардың ең үлкені болса, қалған үшеуі Койпер белдеуіндегі Плутонның көршілері.
ПЛУТОН ЖАЙЛЫ КЕЙБІР ДЕРЕКТЕР
♇ Плутонның перигелиі — 7,4 млрд км; ал афелиі — 4,4 млрд км, яғни Нептун орбитасының ішінде;
♇ Плутонның диаметрі 2376,6 км, сөйтіп ол Күн жүйесіндегі жеті серіктен (Ганимед, Титан, Каллисто, Ио, Ай, Европа, Тритон) кіші;
♇ Плутонның бес серігінің үлкені Харон (диаметрі 1212 км) одан небәрі екі есе кіші және бұлардың массалар центрі екеуінің де сыртында, сондықтан оларды қосар планета деп те қарастыруға болады;
♇ Плутон негізінен тас пен мұздан құралған, ол Жерден 454 есе, ал Айдан 6 есе жеңіл;
♇ Плутон бетінің ауданы 17,7 миллион шаршы километр, бұл бұрынғы Кеңес Одағынан кіші;
♇ Плутон бетінің орташа температурасы 50 К (-223,15 °C), ал атмосферасы 40°-қа жылы; бұл азотты атмосферадағы 0,25 % метан туғызған жылыжай эффектінің салдары;
♇ 7,8 млрд жылдан кейін Күн қызыл алыпқа айналғанда, Плутон бетінде тіршілікке қолайлы жағдай орнайды, бұл кезең Күн сөніп, ақ ергежейліге айналғанша, бірнеше ондаған миллион жылға созылады;
♇ Плутонның Күнді айналу периоды 248 жыл, сөйтіп ол ашылғаннан бері бір толық айналымды 2178 жылы аяқтайды;
♇ Плутонға жақындап барған жалғыз ғарыш аппараты — New Horizons, ол 2015 жылы 15 шілдеде планета бетінен 12 500 километрде өтті;
♇ 2006 жылы ағылшын тілінде «to pluto» («плутондау») деген жаңа етістік пайда болды, ол «біреудің немесе бір нәрсенің дәрежесін не құндылығын төмендету» деген мағынаны білдіреді екен;
♇ Плутон символы планета атының алғашқы екі әрпі немесе оны іздеуге талай жылын сарп еткен америкалық астроном Персиваль Лоуэллдің инициалдарынан құралған;
♇ Клайд Томбо туған Иллинойс пен ол ұзақ тұрған Нью-Мексико штаттарының заңы бойынша, бұл штаттарда Плутон планета болып саналады.
