Ayrıcalıklardan yararlanmak için bu kanala katılın:
[ Ссылка ]
nesîmî, hakkında kaynaklarda birbiriyle çelişen pek çok bilgi mevcut. sadece edebiyat tarihi değil, dinler tarihi itibariyle de oldukça önemli bir şahsiyet olsan nesiminin hayatı maalesef yeteri derecede incelenememiş. halbuki doğunun ve batının eski yeni pek çok aydını, ondan çeşitli vesilelerle söz etmişlerdir. sonuç olarak nesimi hem hayatı hem şiirleri hem de akılalmaz ölümüyle edebiyat tarihinde dikkat çeken isimlerden biri.
gerçek doğum tarihi tam olarak bilinemese de, 14. yüzyılın ikinci yarısı ve 15. yüzyılın ilk yarısında yaşamış divan edebiyatı şairi olarak biliniyorç . yaşadığı dönemde kendisinin peygamber soyundan geldiğine inanıldığı için ona 'seyyid' denildiği de söyleniyor. . nesimi’nin yaşamı hakkında bugün elimizde çok sınırlı bilgiler bulunmakta adı ibn hâcer el-askalanî'nin eserinde nesimüddin, sıbt ibnü'l-acemi'nin eserinde ali ve diğer bazı kaynaklarda celaleddin ve ömer olarak geçmektir. imamüddin gerçek adı değil lakabıdır.
iran ve arap kaynakları nesîmî’nin tebriz, şîraz veya şirvan’lı olduğu üzerinde yoğunlaşırken osmanlı tezkirecilerinden aşık çelebi onun diyarbekir, latîfî bağdatlı olduğunu ifade etmektedir. yeni araştırmalar ise nesîmî’nin bugün azerbaycan sınırları içinde olan şamahılı olduğuna ve orada doğduğuna yöneliktir.
nesimi'nin babasının iyi eğitimli bir alim olduğu ve şirvan'da gayet önemli bir şahsiyet olduğu bildirilmektedir. nesîmî hakkında kaynaklarda yeterli bilgi olmadığından hayatının ilk evreleri hakkında çok fazla detay yoktur. ancak, eserlerinden hareketle iyi bir eğitim aldığı, genç yaşta tasavvuf yoluna girdiği anlaşılmaktadır. nesimi'nin doğduğu dönemde şamahı şehri, şirvan’ın kültür merkezi hâline gelmiş, burada tanınmış mektep ve medrese bulunmuş, şehrin zenginlerinin şahsi kütüphaneleri olmuştur. onların meclislerinde şiir ve müzik meclisleri tertip edilmekteydi. darü’ş-şifa adlı tıp akademide tabip yetiştirilmekteydi. nesimi'nin eğitiminin bu kültür çevresinde geçtiği ve tıp, astronomi, matematik ve mantık bilimlerini içeren derin bir islam eğitimi aldığı kabul edilmektedir.
ayrıca hürufilik kurucusu fazlullah esterabadî naimi'nin hizmetine girmiş, ondan yakın eğitim ve terbiye almıştır. nesîmî, onunla bakü ve şirvan’da bir süre beraber yaşayarak hurûfîliği bütün yönleriyle öğrenmiş ve bu yolun en önemli temsilcilerinden biri olmuştur.
şiirlerinde de herkesin aksine coşkun ve korkusuz bir dil kullanmış, hurufîlik hareketinin de etkisiyle yanıltıcı dini düşünüşle mücadele ediyordu. şiirlerini hurufilik inançlarını yaymak için yazdığı ve bu inancı yaymak için azerbaycan, iran ve arap ülkelerine gittiği biliniyor. hurufîlik tarikatı daha çok mistik ve felsefi bir akım gibi düşünülebilir. nesîmî'yi idama götüren düşüncelerinin temeli de bu tarikatta atılmış. onlara göre allah’ın zuhur ettiği yer insanın yüzü, yani bir nevi insan yüzü allah’ın aynasıymış. ayrıca düşüncelerini harflerle sistemleştirip her bir organı 32 harfle sembolize ediyorlarmış.
onun şiirlerinde tasavvufî ve hurufîliğe ait fikirler, zamanın hâkim ideolojisine karşı yöneltilmiştir. görüşlerinin islâm şeriatıyla bağdaşmadığını, bir bakıma islâm dininin kurallarına aykırı düşünceler ileri sürdüğünü söyleyenler, onu dinsizlikle, kur’an hükümlerine ve şeriat ilkelerine karşı çıkmakla suçladılar. hayâtı efsaneleşmiş, özellikle alevî, bektaşî şairler arasında “şâh-ı şehid” adı ile îtibar kazanmıştır. ilâhî aşkın verdiği heyecanla yazdığı şiirlerinde ahenkli ve çok düzgün bir dil görülür. aruzu en iyi şekilde kullanan nesimi, ayet ve hadisleri şiirine katmada (=iktibasta) çok ileri giden bir şairdir. örneğin hurûfîliğin önde gelen halifelerinden biri olan seyyid nesîmî, gönülverdiği hareketi desteklemek ve güçlendirmek kasdıyla kur’ân’ın sayısız âyeti kullanmakta ve bu figürleri giydirerek sunmaktadır. nesimi’nin dünyevî ve gerçek konuları işleyen eserleri de vardır. son derece etkileyici tasavvufî didaktik ve lirik şiirleri olan nesîmî’nin güçlü ve ahenkli üslûbu yanında, sadeliği de dikkat çekmektedir din dışı kimi konularda ve aşk hakkında çeşitli gazeller de yazmıştır

свернуть