Jelle van Baardewijk in gesprek met essayist en filosoof Marjan Slob over onze verhouding tot het dierenrijk en de coronacrisis. "Het is ergens gewelddadig dat we ons nu moeten gedragen op een manier die niet past bij ons wezen.”
In haar boek ‘Hersenbeest’ onderzoek Slob op essayistische wijze de relatie tussen mens en dier. “Alles wat we altijd exclusief menselijk vonden en waardoor we konden verantwoorden dat wij boven de dieren stonden kalft zo langzamerhand af.” We weten, onder meer door het onderzoek van etholoog Frans de Waal steeds meer over hoe dieren het leven leven en ervaren. “Dat heeft gevolgen voor hoe wij dieren beschouwen. Niet alleen intellectueel, maar ook moreel, wat we met die dieren menen te kunnen doen.”
De filosofische vraag die natuurlijk blijft staan waarin de eigenheid van de mens zit. Sinds Aristoteles wordt daar grondig over nagedacht. “Ik denk dat mensen een soort van dieren zijn, maar wel een uitzonderlijke soort dieren.” Toch pleit Slob nu voor nieuwe denkwegen. “Je zult het conceptueel helemaal opnieuw moeten doordenken doordat alles op losse schroeven is komen te staan door de evolutiebiologie en het ethologische onderzoek a la De Waal.” Recente wetenschappelijke inzichten nopen tot een herbezinning.
Eén van de typisch menselijke vermogens is volgens Slob de taal. Natuurlijk hebben sommige dieren ook een rudimentaire vorm van communicatie, “maar dat is altijd in het hier en nu.” Wij kunnen ons gigantische bewegen in spatiale en temporele zin. Slob: “Taal maakt ons echt een soort tijd- en ruimtereizigers. [..] Wij kunnen ons mogelijke werelden voorstellen. Dat betekent dat je het hier en nu kunt laten om een doel te creëren dat er nu niet is.” Dat maakt bovendien onze politiek mogelijk.
In haar werk is Slob in gesprek, vooral met de neurowetenschap. De vraag is in hoeverre wet met een wetenschappelijke blik de grote problemen zoals klimaatverandering kunnen aanpakken. “Ik zou zeggen: wetenschap is een noodzakelijke, maar niet voldoende voorwaarde. Ik denk dat politiek zonder wetenschap populisme is. Maar politiek die teveel leunt op de wetenschap wordt technocratie. Dat is allebei verschrikkelijk.”
Slob houdt een vurig pleidooi voor een rijk mensbeeld. Zeker nu in coronatijd is dat volgens haar van groot belang. Onze veelzijdigheid wordt nog wel eens vergeten. Slob: “We zijn allereerst lichamen. [..] Het is ergens gewelddadig dat we ons nu moeten gedragen op een manier die niet past bij ons wezen.” We leven volgens Slob onder een gezondheidsregime. “De as van gezondheid is een belangrijke, maar niet de enige. En dat het zo domineert en zelfs totalitair wordt, vind ik bijna verbijsterend.” Alleen een multidimensionaal mensbeeld helpt ons om goede politiek te voeren. “Ik hoop dat er snel ruimte is voor de rijkdom van een fenomenologische blik.”
--
1:24 Hoe kijk jij tegen het ontstaan van het coronavirus aan en wat dat zegt over hoe wij met dieren omgaan?
3:57 Projecteren wij niet het menselijke in het dier?
6:46 Er is toch een kwalitatief verschil tussen bijvoorbeeld leed bij mens en dier? Of is dat achterhaald?
12:07 Wat is ‘zelfbewustzijn’?
16:18 Je lijkt te betogen dat we een nieuw bewustzijn hebben over de dierlijke kant van de mens?
21:36 Richt jij je leven zo in om meer respect voor dieren te hebben of dat een systeemvraag?
23:56 Is een wetenschappelijke blik wel geschikt om bijvoorbeeld de klimaatcrisis aan te pakken?
25:06 Wanneer is beleid ‘evidence based’?
28:17 Welke kritiek lever jij op het dunne, wetenschappelijke of behaviouristische mensbeeld?
32:18 “De multidimensionaliteit die ik zie bij mensen [..] daar werd geen recht aan gedaan door de expertise in het OMT”
35:06 Heb je bewust het essay als vorm gekozen?
--
De Nieuwe Wereld TV is een platform dat mensen uit verschillende disciplines bij elkaar brengt om na te denken over grote veranderingen die op komst zijn door een combinatie van snelle technologische ontwikkelingen en globalisering. Het is een initiatief van journalist Paul van Liempt, filosoof Ad Verbrugge en David van Overbeek
De Nieuwe Wereld TV wordt gemaakt in samenwerking met de VU, Centrum Ethos en Filosofische School Nederland.
Volg ons!
Website: [ Ссылка ]
Twitter: [ Ссылка ]
