Տարսոնցի Պողոս (սկզբնապես՝ Տարսոնացի Սողոս կամ Սավուղ Պողոս, մոտ. 5, Տարսոն, Կիլիկիա, Հռոմեական կայսրություն - ոչ վաղ քան օգոստոս 64 և ոչ ուշ քան 67, Հռոմ, Հռոմեական Իտալիա, Հռոմեական կայսրություն), հայտնի է որպես հեթանոսների առաքյալ, ազգերի առաքյալ կամ պարզապես առաքյալ և նախնական քրիստոնեության նշանավոր անձանցից մեկը։ ​

Իր թղթերից պարզ է դառնում, որ Տարսոնցի Պողոսը հրեական արմատներ ունի, նրա վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել հելլենական մշակույթը և իր հայտնի փոխհարաբերությունը Հռոմեական կայսրության հետ, որի քաղաքացին է եղել ինքը՝ համաձայն «Գործք առաքելոցի»։ Պողոսը չփոխեց իր անունը Հիսուս Քրիստոսի հավատն ընդունելուց հետո, ինչպես Իսրայելի մեսսաները և հեթանոս Սալվադորը, քանի որ դարաշրջանի բոլոր հռոմեացիների պես ուներ ընտանիքից եկող անձնանուն (Սավուղ՝ նրա հրեական անունը, ծագումնաբանորեն նշանակում է «մեկը, որի օգնությանն են դիմում», «կանչված») և մականուն, որը միակն է, որ օգտագործվում է նրա նամակներում (նրա «Պողոս» հռոմեական անունը նշանակում է «փոքր» կամ «քիչ»)։

Հելլենական մշակույթի իմացությունը (սահուն խոսում էր ինչպես հունարեն, այնպես էլ արամեերեն) թույլ տվեց նրան Կտակարանում քարոզել այդ մշակույթին բնորոշ օրինակներ ու համեմատություններ, որի շնորհիվ նրա հաղորդագրությունը շատ շուտով հաջողություն ունեցավ հունական տարածաշրջանում։ Սակայն մյուս կողմից էլ այս հատկությունը որոշակի պահերի խոչընդոտ հանդիսացավ նրա խոսքերը հասկանալու հարցում, քանի որ Պողոսը երբեմն դիմում էր հուդայականությունից հեռու գաղափարների, մինչդեռ այլ դեպքերում խոսում էր որպես խիստ և օրինապահ հրեա: Այստեղից է, որ նրա պնդումներից որոշները որակվել են որպես «τινα δυσνοητα» (տառադարձվում է tina dysnoēta, որը նշանակում է «դժվար հասկանալի կետեր») և մինչև օրս տարակարծություններ են առաջանում Պողոսի թղթերի որոշ հատվածների ու թեմաների շուրջ, ինչպես, օրինակ, հրեաների ու հեթանոսների հարաբերության, խղճի ու օրենքի վերաբերյալ և այլն։ Մյուս կողմից՝ պարզ է, որ նրա նամակներն առանձին դեպքերում գրվել են ի պատասխան հստակ դեպքերի։ Այդ պատճառով էլ ժամանակակից մեկնաբանական վերլուծությունը՝ առանց հույս ունենալու դրանցում գտնելու Առաքյալի մտածողության հիմքերը, ուսումնասիրում է դրանց առաջադրած դժվարություններն ու առանձնահատկությունները, վերլուծում է դրանց զարգացման և ամբողջականության վերաբերյալ բանավեճը։

Պատկանած չլինելով Տասներկու Առաքյալների սկզբնական շրջանակին և անցնելով թյուրըմբռնումներով ու դժբախտություններով դրոշմված ճանապարհ՝ Պողոսը դարձավ Հռոմեական կայսրության տարածքում քրիստոնեության կառուցման և տարածման առաջնակարգ ճարտարապետներից մեկը՝ շնորհիվ իր տաղանդի, համոզմունքների և իր անձի՝ անվիճելիորեն առաքելական բնույթի։ Նրա մտածողությունը համապատասխանում էր, այսպես կոչված, պողոսյան թղթագրությանը, որը նախնական քիրստոնեության չորս հիմնական ուղղություններից մեկն էր, որոնք վերջում կազմեցին կանոնական գիրքը։

Այսպես կոչված պողոսյան թղթերի հարցում՝ Թուղթ հռոմեացիներին, Առաջին և Երկրորդ Թուղթ կորնթացիներին, Թուղթ գաղատացիներին, Թուղթ փիլիպեցիներին, Առաջին Թուղթ թեսաղոնիկեցիներին (հավանաբար ամենահինը) և Թուղթ Փիլիմոնին, գործնականում անվիճելի է այն փաստը, որ դրանք պատկանում են Պողոս Տարսոնցուն։ Դրանք «Գործք Առաքելոցի» հետ կազմում են առաջնային անկախ աղբյուրներ, որոնց սպառիչ ուսումնասիրությունը գիտական-գրական տեսանկյունից թույլ տվեց որոշ փաստեր արձանագրել նրա կյանքից, հաստատել նրա գործունեության համեմատաբար ճշգրիտ ժամանակագրությունը և նրա անհատականության միանգամայն ավարտուն նկարագրությունը։ Նրա գրվածքները, որոնք մեզ են հասել 175-225 թվականներին թվագրվող հին պապիրուսների վրա արված արտագրությունների ձևով, միաձայն ընդունվել են քրիստոնեական բոլոր եկեղեցիների կողմից։ Նրա կերպարը, որ ասոցացվում է քրիստոնեական փորձարարական առեղծվածի հետ, ոգեշնչություն է հանդիսացել այնպիսի տարբեր արվեստների համար, ինչպիսիք են ճարտարապետությունը, քանդակագործությունը, նկարչությունը, գրականությունը, կինեմատոգրաֆիան, իսկ քրիստոնեության համար, հենց առաջին շրջանից սկսած, դարձել է տեսության և հոգևորականության անխուսափելի աղբյուր։

Պողոս Տարսոնցին սկսեց իր առաքելությունը Դամասկոսում և Արաբիայում՝ անուն, որով նկատի է առնվում նաբաթեական թագավորությունը։ Նրան հալածել է Արետաս IV-ը.այս փաստը սովորաբար վերագրում են 38-39թթ,​ կամ 36.​թ.-ից հետ։

Պողոսը փախչում է Երուսաղեմ, որտեղ, ըստ գաղատացիներին ուղղված թղթի (1, 18-19), այցելում և զրուցում է Պետրոսի ու Հակոբոսի հետ։ Համաձայն Գործքի (9, 26-28)՝ Բառնաբասն է նրան տանում առաքյալների մոտ։ Հնարավոր է, որ հենց այդ ժամանակ են Պողոսին փոխանցել Հիսուսի մասին տեղեկությունները, որի մասին նա ավելի ու նշում է իր թղթերում (1 Կորնթացիներ 11, 23; 1 Կորնթացիներ 15, 3)։ Երուսաղեմում գտնվելը կարճ է տևել.ստիպված է եղել փախչել այնտեղից՝ խուսափելու համար հունախոս հրեաներից։ Նրան տարել են Ծովային Կեսարիա և ուղարկել ապաստանելու Կիլիկիայի Տարսոն քաղաքում։ Ռայմոնդ Բրաունը նշում է, որ հստակ հայտնի չէ, թե ինչքան ժամանակ է Պողոսը մնացել այնտեղ, բայց հնարավոր է, որ մի տարի եղած լինի։

Բառնաբասը գնում է Տարսոն և Պողոսի հետ ուղևորվում Անտիոք, որտեղ առաջին անգամ տեղի է ունենում Հիսուսի աշակերտների անվանակոչությունը որպես «քրիստոնյաներ»։ Պողոսը թերևս մեկ տարի անցկացնում է այնտեղ՝ ուսումնասիրելով Ավետարանը՝ նախքան սովահարներին օգնելու նպատակով Երուսաղեմ ուղարկվելը (Գործք 11,25-30)։

свернуть