Қазақстанда адвокаттар тапшы.
Бұл туралы Мәжілісте «Нотариат және адвокатура институттарын одан ары дамыту және реформалау» тақырыбында өткен Үкімет сағатында Әділет министрі Марат Бекетаев мәлім етті. Министр Қазақстанда қорғаушылар жетіспейтіндігін және олардың қызметінің құны қарапайым азаматтар үшін тым қымбат екенін де мойындады.
Қазақстанда 4 мыңнан сәл астам адвокат бар. Бұл бізге аздық етіп жатыр. Адам басына шақсақ, 3 мың 900 қазақстандыққа 1 адвокаттан келсе, бұл көрсеткіш Италияда – 260, Германияда – 500, ал Англияда бір адвокатқа 900 адамнан келеді екен.
Марат Бекетаев, ҚР Әділет министрі:
– Адвокат атану үшін әуелі жоғары заңгерлік білімің болуы шарт. Адвокаттар алқасында 6 айдан 1 жылға дейінгі мерзімде тәжірибеден өтуің керек. Аттестациядан өтіп, адвокаттар алқасының мүшелігіне өтуің керек. Тәжірибеден өту ақылы – бір жылда 140 мыңнан 280 мыңға дейін. Адвокаттар алқасына кіру үшін алғашқы жарна төлеуге міндеттісің. Ол аймаққа байланысты 700-800 мың теңгеге дейін жетеді. Адвокат атану үшін бірнеше қиын процедурадан өтіп, қосымша 1 миллион теңге төлеуің керек.
Қазір Әділет министрлігі адвокаттар алқасымен бірлесіп, алғашқы жарнаны 100 АЕК дейін, ал тәжірибеден өту ақысын 5 АЕК дейін төмендету мәселесін қарастырып жатыр. Бұл тәжірибеден өту айына 11 мың 345 теңгеге, ал алғашқы жарна 226 мың теңгеге дейін төмендейді деген сөз. Министрлік осылай қорғаушылардың санын көбейтеміз десе, адвокаттар алқасы келісер сыңай танытпай отыр.
Әнуар Түгел, Қазақстан Адвокаттар алқасының төрағасы:
– Кеңсе, ғимарат аламыз. Өзіміздің ұйымдастыру техникамыз бар. Қағаздарымызды да аламыз. Әр ауданда өзіміздің ғимараттарымыз бар. Оған ақшамыз жетеді. Біз мемлекеттен бір тиын да алған жоқпыз ғой.
Жеке қорғаушылардың қызметін қарапайым халықтың қалтасы көтере бермейді. Олардың қызмет құнын реттейтін ортақ талап та жоқ. Министр жыл сайын 150 мыңға жуық адамға авдокаттық қызмет тегін көрсетіледі дейді. Ол үшін бюджеттен былтыр 1,5 млрд теңге бөлініпті.
Омархан Өксікбаев, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты:
– Осы адвокат пен нотариустардың қызметтері ақылы. Бұл мәселені ешкім реттеп отырған жоқ. Әрқайсысы өзінің көңіліне келген, ойына келген бағаны қойып, ақшаны алып алады. Халқымыздың қалтасы қандай екені бәрімізге белгілі. Сіз 1500 млрд теңгені игеріп жатырмыз дейсіз. Осы қаржының тиімділігін, қолжетімділігін қамтамасыз ететін норматив қабылдаған жөн деп ойлаймын.
Әділет министрі Марат Бекетаев адвокаттардың жылына белгілі бір сағат көлемінде халыққа тегін қызмет көрсетуге міндеттелетінін жеткізді.
Марат Бекетаев, ҚР Әділет министрі:
– Әлемдік тәжірибеге сүйенсек, Қазақстанда адвокатура институтын дамыту үшін Probono жүйесін енгізу қажет. Ал оны енгізу үшін адвокаттарды азаматтарға заңгерлік көмекті жылына тиісті сағаттар көлемінде тегін көрсетуге міндеттеу қажет. Азаматтардың заңгерді таңдау кезінде бұл жүйе ең маңызды өлшем болмақ.
Халықтың адвокаттар мен заң қызметкеріне деген сенімін арттыру – қазіргі басты мәселе. Себебі өткен жылы адвокаттар мен заң фирмаларының жұмысына келіп түскен шағым 75%-ға артқан. Депутаттар олардың жұмысына бақылау орнату қажет дейді.
Авторлары: Гүлжан Марқабаева, Санжар Жәртиев
