Мусоҳибаи Моҳира Сангмамадова, муовини сармуҳаррири рӯзномаи «Ҷумҳурият», бо Азизҷон Азимӣ, бунёдгузори Академияи зеҳни сунъӣ дар Тоҷикистон ва Осиёи Марказӣ, роҳбари ташкилоти ҷамъиятии «TajRupt», магистранти донишгоҳҳои Ҳарвард ва Стенфорди ИМА доир ба мавзӯи татбиқ ва рушди зеҳни сунъӣ дар кишвар пешкаши хонандагон мегардад.

- То ҷое маълумот дорем, шумо дар ҳамкорӣ бо Вазорати саноат ва технологияҳои нави Ҷумҳурии Тоҷикистон Маркази зеҳни сунъӣ ва иқтисоди рақамиро таъсис додан мехоҳед. Бешак, ин нахустин таҷрибаи шарикии давлат ва ташкилоти ҷамъиятӣ ҷиҳати амалисозӣ ва рушди зеҳни сунъӣ дар Осиёи Марказӣ хоҳад буд. Корҳо дар ин самт чӣ гуна ҷараён доранд?
- Таърихи коркарди зеҳни сунъӣ аз куҷо оғоз шуд? Ҳангоми таҳсил дар магистратураи Донишгоҳи Ҳарвард дар бахши идораи давлат, устодону профессорон дар бораи зеҳни сунъӣ ва он чӣ гуна дунёро тағйир медиҳад, бисёр нақл мекарданд. Ин буд, ки ман ба зеҳни сунъӣ мароқ пайдо намуда, аз пайи омӯзиши он шудам. Зеҳни сунъӣ ин системаҳои компютерие ҳастанд, ки мисли одам қобилияти эҷод, таҳлил ва қарор қабул карданро доранд. Ҳатто ҳамаи фаъолияти инсонро, ки марбут ба таҳлил ва қарорқабулкунӣ аст, зеҳни сунъӣ онҳоро беҳтар анҷом медиҳад. Баъди таҳлилҳо ҳадаф гузоштам, ки дар Тоҷикистон саноати зеҳни сунъиро ҳамчун як бахши иқтисодиёт ба роҳ монем. Бо ин мақсад, соли гузашта дар Донишгоҳи Ҳарвард рисолаи магистрии худро доир ба мавзӯи «Стратегияи рушди зеҳни сунъӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2030» интихоб кардам.
Тавсия ва таклифҳоеро, ки аз натиҷаи таҳқиқоти илмиам бармеоянд, ба Вазорати саноат ва технологияҳои нав пешниҳод намудам ва, хушбахтона, онҳо аз ҷониби роҳбари ниҳод Шералӣ Кабир хуш пазируфта шуданд. Дар доираи ин ҳамкориҳо пеши худ мақсад гузоштем, ки то охири соли ҷорӣ Стратегияи давлатии рушди зеҳни сунъӣ то соли 2026-ро таҳия намоем. Маҳз бо ҳамин мақсад Вазорати саноат ва технологияҳои нав Маркази зеҳни сунъӣ ва иқтисоди рақамиро таъсис дод, ки ин аввалин чунин марказ дар Осиёи Марказӣ мебошад.

- Воқеан, чун рушди зеҳни сунъӣ дар кишвар таҷрибаи нав аст, сатҳу сифати ҳамкориҳои шумо бо мақомоти масъули давлатӣ аҳамияти хоса касб мекунад...
- Тавсеаи зеҳни сунъӣ бе ҳамкорӣ бо Ҳукумат имкон надорад. Ҳуҷҷатҳои стратегии давлат, аз ҷумла Консепсияи иқтисоди рақамиро омӯхта, дидем, ки барои рушди зеҳни сунъӣ дар кишвар заминаҳои воқеӣ ҳастанд.
Таъсиси Шӯрои зеҳни сунъӣ бо фарогирии намояндагони қишрҳои гуногуни ҷомеа низ як намунаи хуби ҳамкории давлат бо ҷомеа ҷиҳати татбиқи зеҳни сунъӣ мебошад. Ҳамчунин, аз таҷрибаам мегӯям, ки Ҳукумат на танҳо ба идеяҳои мо ҷавонон таваҷҷуҳ зоҳир мекунад, балки бароямон имконият ва шароит фароҳам меоварад, то ки навовариҳои худро татбиқ намоем. Хеле сарфароз аз онам, ки орзуву нақшаҳоям амалӣ мегарданд. Пешниҳодҳои мо ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олӣ низ мавриди таваҷҷуҳ қарор гирифт. Аз он ки бархе ҷавонон мегӯянд, ки дар Тоҷикистон идеяҳояшон дастгирӣ намеёбанд, дар ҳайрат мемонам. Дар робита ба ин, мехоҳам гуфтаи Президенти вақти ИМА Ҷон Фитсҷералд Кеннедиро ба ёд оварем: «Ҳамватанони азиз, имрӯз напурсед, ки давлат ба шумо чӣ дода метавонад, балки пурсед, ки шумо барои давлати худ чӣ корҳоеро анҷом дода метавонед». Биноан, ман ин гуфтаи Кеннедиро шиори худ қарор додаам ва мутмаинам, ки агар ҳадафу нақшаҳои мо фаротар аз манфиатҳои шахсӣ, барои рушди ҷомеаву давлат нигаронда бошанд, онҳо, ҳатман, мавриди дастгирии Ҳукумату давлат қарор мегиранд.

- Рисолаи магистирии шумо дар Донишгоҳи Ҳарвард вобаста ба рушди иқтисоди рақамӣ дар Тоҷикистон мебошад. Дар доираи пажӯҳиши худ бар он назаред, ки зеҳни сунъӣ метавонад траекторияи рушди иқтисодии кишварро тағйир диҳад ва дар заминаи он Тоҷикистон имкон дорад тариқи ҷаҳиш (модели leapfrog development) марҳилаҳои рушдро гузарад. Вале Ҳукумат, аллакай, дурнамои рушди иқтисодиву иҷтимоии кишварро то соли 2030 мушаххас кардааст ва он марҳила ба марҳила тарҳрезӣ шудааст. Чӣ гуна метавон дар як муддати кӯтоҳ модели нави иқтисодиро роҳандозӣ кард?
- Дар илми иқтисод ду назария вуҷуд дорад: якум, пешрафти пайдарпай, яъне марҳила ба марҳила ва дувум, пешрафти босуръат, яъне тариқи ҷаҳиш (leapfrog). Дурнамои рушди иқтисодии кишвари мо тибқи пешрафти пайдарпай тарҳрезӣ шудааст. Мо пешниҳод менамоем, ки дар ҳуҷҷатҳои стратегӣ рушди босуръат, яъне модели «leapfrog»-ро низ ворид кунанд. Яъне, дар ҳамоҳангии стратегияи пайдарпай рушди босуръатро роҳандозӣ намоем ва ин имконпазир аст.

[ Ссылка ]

свернуть