#azerbaycan #rayon #kənd
Azərbaycanın ən varlı 10 rayonu -
Azərbaycanın ən varlı rayonlarının adları açıqlanıb. Burada belə sual ortaya çıxır, Azərbaycanda varlı rayon varmı heç? Ümumiyyətlə varlı rayon deyəndə nə nəzərdə tutulur? Əgər varlı rayonlar varsa, niyə insanlar rayonlardan, kəndlərdən çıxıb Bakıya, xaricə üz tuturlar? Araşdırmaya görə paytaxt Bakı ilə rayonlar arasında gəlir fərqi azı 2 dəfə yüksəkdir. Bu da əksər iş yerlərinin, dövlət müəssisələrinin Bakıda olmasından irəli gəlir.
Rayonlarda ümumi müqayisə edəndə baxımsızlıq, kasıblaşma gedir, bəzi rayonlar var ki, sadəcə digərləri ilə müqayisədə daha çox inkişaf edib, ona görə onlara varlı rayonlar deyilir.
Səbəb kimi adıçəkilən rayonlarda yaşayan əhalinin əksəriyyətinin ailə üzvləri və yaxınlarının Rusiyada işləməsi göstərilir. Belə ki, həmin rayon sakinlərinin var-dövləti Rusiyadan və digər xarici ölkələrdən gələn qazanc hesabına ölçülür. Amma son vaxtlar Rusiya-Ukrayna müharibəsi fonunda bu ölkədən Azərbaycana daxil olan vəsait də azalıb.
Hansı rayonun zəngin və kasıb olması üzrə konkret bölgü aparılmadığından mütəxəssislər suala birmənalı cavab verməkdə çətinlik çəkirlər. İqtisadçı-deputat Vahid Əhmədov hesab edir ki, dövlət büdcəsindən dotasiya almayan rayonları zəngin hesab etmək olar:
“Hansı rayonun varlı, hansının kasıb olması ilə bağlı müqayisə aparmaq çətindir, çünki sosial-iqtisadi göstəricilər var. Həmin göstəricilərə baxanda bir, gözəyarı baxanda isə tamamilə başqa bir fikrə gəlmək olur. Azərbaycanda belə bir müqayisəni aparmaq o qədər də asan deyil”.
Beləliklə, Azərbaycanda daxili büdcəsi, gəliri çox olan ən varlı 10 rayonu təqdim edirik:
1. Quba rayonu - Quba şəhərinin ilk təməl daşı XIV əsrdə qoyulub. Məhəmməd Peyğəmbərin Mədinə şəhəri ətrafında tikdiyi ilk məscidin adı Quba adlanır. Rayon 8 avqust 1930-cu ildə təşkil edilib. Sahəsi 2 610 km², əhalisi təqribən 170 min nəfərdir. Nəqliyyat kodu 40-dır. Quba rayonu Azərbaycanın ən çox inkişaf etmiş kənd təsərrüfatı rayonlarından biridir. Burada yetişdirilən meyvə və tərəvəz məhsulları paytaxt bazarlarına aparılır, yerli konserv sənayesi müəssisələrində emal edilir, həmçinin başqa ölkələrə ixrac olunur. Quba rayonunda yetişdirilən meyvə və tərəvəz növlərinin çox olmasına baxmayaraq "Quba meyvəsi" dedikdə ilk növbədə alma yada düşür.
2. Tovuz rayonu - Tovuz əlverişli iqtisadi coğrafi mövqeyə malikdir. Sahəsi 1 942 kilometr, əhalisi təqribən 180 min nəfərdir. Nəqliyyat kodu 60-dır. Bakıdan 430 kilometr aralıda yerləşir. Ermənistanla 69 km, Gürcüstanla 23 kilometr sərhəddi var. Rayon qərbdə Ağstafa rayonu, şərqdə Şəmkir rayonu, cənubda Gədəbəy rayonu, şimalda az bir hissəsi Samux rayonu ilə həmsərhəddir. Tovuz rayonunun iqtisadiyyatının əsasını kənd təsərrüfatı təşkil edir. Üzümçülük, tərəvəzçilik, quru subtropik meyvəçilik, bostançılıq, bağçılıq, taxılçılıq, heyvandarlıq kənd təsərrüfatının mühüm sahələridir. Rayon üzrə sənaye müəssisələrinin sayı 45 ədəd, onlardan 21-i fəaliyyət göstərir.
3. Gəncə - Azərbaycan Respublikasının əhalisinin sayına görə ikinci, sənaye məhsulları istehsalına görə Bakı və Sumqayıtdan sonra üçüncü şəhəri Gəncədir. 660-cı ildə əsası qoyulub. Əhalisi təqribi 350 min nəfərdir. Nəqliyyat kodu 20-dir. Gəncə şəhərinin təsərrüfatının əsas hissəsini sənaye, tikinti, nəqliyyat və ticarət təşkil edir. Yüngül və yeyinti sənayesi inkişaf edib. Şəhərdə həmçinin qara və əlvan metallurgiya xammalının hasilatı, onların ilkin emalı müəssisələri yerləşir. Şəhər 2016-cı il Avropa gənclər paytaxtı elan edilib.
4. Lənkəran rayonu - Azərbaycanın ən gözəl guşələrindən biri olan Lənkəran respublikanın cənub-şərqində əlverişli fiziki coğrafi şəraitdə yerləşir. Lənkəran Azərbaycan Respublikası daxilində mövcud olan beş təbii coğrafi vilayətdən biridir. Bakıdan rayon mərkəzinədək olan məsafə 268 km-dir. 8 avqust 1930-cu ildə təşkil edilib. Sahəsi 1 539 km², əhalisi isə təqribi 230 min nəfərdir. Nəqliyyat kodu 42-dir. Lənkəran rayonu mühüm kənd təsərrüfatı zonasıdır. Çay, yapon xurması, feyxoa, limon və naringi kimi subtropik bitkiləri ilə ad çıxarıb.
5. Şəmkir rayonu - Ölkəmizdə yeganə holland qızılgülü bu rayonda yetişdirilir. Çox əməksevərdirlər. Bu rayondakı parkda Azərbaycan ərazisindəki bütün qədim abidələri görmək mümkündür. Bakıdan 400 kilometr aralıda yerləşir. Ali təhsilli əhali sayı 5.79 % təşkil edir. 1930-cu ildə təşkil olunub. Göygöl, Gədəbəy, Daşkəsən, Tovuz, Samux rayonları ilə həmsərhəddir. Ərazisi 1 660 kv. kilometr, əhali sayı təqribi 215 min nəfərdir. Avtomobil nömrəsi 57-dir.
6. Xaçmaz rayonu -Şimal bölgəsində yerləşən sərhəd rayonlarından biridir. Qədim yaşayış məskənlərindən olan Xaçmaz rayonu 1930-cu ildə təşkil olunub. Sahəsi 1 045 km², əhalisi təqribi 200 min nəfərdir. Avtomobil nömrəsi 27-dir. Xaçmaz rayonu Azərbaycanın ən böyük kənd təsərrüfatı rayonlarından biridir. Belə güman edirlər ki, Xaçmaz adı vaxtilə bu ərazidə yaşamış və mübariz Hun qəbilələri birliyinə daxil olmuş xaçmatak qəbiləsinin adından əmələ gəlib.
