Co to jest Brzytwa Ockhama i czy można się nią pociąć? Jak ją wykorzystać w podejmowaniu decyzji i co do tego wszystkiego ma lądowanie na księżycu?
Cześć, w tej serii opowiadam o bardziej i mniej znanych modelach mentalnych, czyli uproszczonych schematach myślenia tworzonych przez nas mózg, których świadomość ułatwia zrozumienie świata i podejmowanie decyzji.
Transkrypcja odcinka:
W 1969 roku Stany Zjednoczone zatryumfowały w wyścigu o to, który naród postawi stopę na księżycu. Jednak czy aby na pewno? Wśród zwolenników teorii spiskowych popularne jest twierdzenie, że dużo łatwiej byłoby sfingować całą operację niż naprawdę umieścić człowieka na srebrnym globie. Wydaje się to wam logiczne? To dobrze, bo oznacza to, że stosujecie w rozumowaniu Brzytwę Ockhama. Jednak tutaj trzeba spojrzeć na problem z innej perspektywy. Ale o tym na końcu, a teraz wprowadźmy trochę pojęć.
Brzytwa Ockhama to zasada wywodząca się z filozofii, która mówi o tym, że wyjaśniając zjawiska, powinniśmy dążyć do prostoty i wybierać takie wyjaśnienie, które opiera się na najmniejszej liczbie pojęć i założeń.
Bardzo ciekawe jest pochodzenie tej nazwy. Brzytwa w filozofii oznacza zasadę, która pozwala wyeliminować (ogolić) mało prawdopodobne wytłumaczenia zjawiska, pozwalając zaoszczędzić energię, którą inaczej stracilibyśmy na niepotrzebnych działaniach. Jako ciekawostkę dodam, że brzytwa to nie jedyne filozoficzne narzędzie mordu. Jest też na przykład Gilotyna Huma i płonący laserowy miecz Newtona.
Ockham to natomiast nazwisko, a raczej przydomek czternastowiecznego franciszkańskiego filozofa i teologa Williama Ockhama. Uważał on, że nie należy wprowadzać nowych pojęć, jeśli nie ma ku temu potrzeby.
"Nie wolno przyjąć niczego bez uzasadnienia, że ono jest, musi ono być oczywiste albo znane na mocy doświadczenia, albo zapewnione przez autorytet Pisma Świętego. - William Ockham, I Sent., 30, 1"
Sam termin Brzytwy Ockhama pojawił się dużo później, bo w siedemnastym wieku. Jak każdy model mentalny, Brzytwa Ockhama zyskała zastosowanie poza swoją pierwotną dziedziną i jest często używana przez naukowców. Nosi ona wtedy najczęściej formę:
"Kiedy masz do dyspozycji dwie konkurencyjne teorie dające dokładnie takie same wnioski, prostsza z nich jest lepsza."
Widać, że naukowcy nie lubią komplikować sobie życia. Ma to też zastosowanie praktyczne - udowodnienie prostszej hipotezy jest zazwyczaj tańsze. O brzytwie Ockhama wspominają Albert Einstein, Isaac Newton i Stephen Hawking.
Brzytwa Ockhama jest używana również przez lekarzy. Amerykańskie powiedzenie mówi:
"Kiedy słyszysz tętent kopyt to spodziewaj się koni, nie zebr"
Jeśli pacjent w czasie epidemii grypy ma objawy grypy, to oczywistą diagnozą jest grypa, a nie toczeń. Dzięki takiemu podejściu minimalizuje się ryzyko nadmiernego leczenia pacjenta czy przestraszenia go.
Pewnie zastanawiacie się jak zaaplikować Brzytwę Ockhama w swoim życiu? Zawsze szukajcie prostych wytłumaczeń. Jeśli przewrócił się wam kredens, to prawdopodobnie złamała się noga i nie jest to wina ufoludków. Jeśli wasz samochód nie odpala, to jednak bardziej prawdopodobne jest to, że się zepsuł, niż to, że został uszkodzony przez obcy wywiad. Jeśli komputer wam się wyłączył, powinniście najpierw sprawdzić bezpieczniki, zanim zaczniecie składać reklamację do producenta. Przy próbie rozwiązania problemu szukajcie zawsze rozwiązania najprostszego. Znacie powiedzenie "jak nie wiadomo o co chodzi, to chodzi o pieniądze"? Może wydawać się zabawne, ale to często prawidłowe wnioskowanie służące odkryciu sedna sprawy.
Aby zastosować Brzytwę w praktyce, rozbijcie rozwiązanie na mniejsze elementy i poświęćcie chwilę, żeby zastanowić się czy naprawdę potrzebujecie każdego z nich, aby osiągnąć cel. Okaże się, że cześć bytów nie jest potrzebna.
Wróćmy do tematu lądowania na księżycu. W myśl zasady Brzytwy Ockhama łatwiej było sfingować całą operację niż naprawdę wysłać ludzi w kosmos. Na początku wydaje się to sensowne, ale wystarczy sprawdzić, ile osób pracowało przy tej misji — NASA szacuje, że było to 400 tysięcy pracowników. Czy dałoby się zaangażować 400 tysięcy osób w spisek i dopilnować, żeby nikt nie puścił farby? Sami wiecie jak ciężko nie wygadać się o prezencie świątecznym, który kupiliście bratu. A teraz pomnóżcie to przez 400 tysięcy. Nadal brzmi sensownie? No właśnie. Brzytwa Ockhama nadal działa, jednak prostszym rozwiązaniem jest zorganizowanie misji niż spisku na tak wielką skalę.
