Fryderyk Chopin, Polonez As-dur. — Ignacy Friedman (uczeń Teodora Leszetyckiego)..
Ignacy Friedman (właśc. Salomon Izaak Freudman) - był synem skrzypka i klarnecisty krakowskiej orkiestrze teatralnej. Naukę gry na fortepianie rozpoczął u Flory Grzywińskiej. Od 1900 studiował kompozycję u Hugo Riemanna w Konserwatorium w Lipsku. W latach 1901-04 brał lekcje fortepianu u Teodora Leszetyckiego w Wiedniu, jednocześnie uczęszczając na wykłady Guido Adlera z dziedziny muzykologii na Uniwersytecie Wiedeńskim. Debiutował w 1904 w Wiedniu, grając w czasie jednego wieczoru Koncert d-moll Brahmsa, Es-dur Liszta i b-moll Czajkowskiego. Ogromne powodzenie tego debiutu wylansowało Friedmana jako jednego z czołowych wirtuozów epoki. W 1905 osiadł w Berlinie, od 1907 wykładał także grę fortepianową we Lwowie. W 1918 przeniósł się do Danii. W 1927 wziął udział w uroczystościach 100-lecia śmierci Beethovena, wykonując m.in. komplet sonat skrzypcowych, wiolonczelowych i triów fortepianowych z Pablo Casalsem i Bronisławem Hubermanem. W 1941 trafił do Australii, gdzie pozostał na stałe. W 1943 wycofał się z estrady z powody częściowego paraliżu lewej ręki.

Działał także jako kompozytor, napisał ok. 100 utworów fortepianowych, kameralnych, pieśni do słów polskich poetów, transkrypcje fortepianowe. Zasłużył się jako redaktor dzieł Schumanna, Liszta i Chopina (edycja dzieł wszystkich w 3 i 13 tomach, wyd. Breitkopf & Härtel 1913), reprezentując typ edycji krytycznej; zamieszczał warianty przejęte nie tylko od uczniów Chopina, ale także od wybitnych wykonawców epoki. Okresowo działał jako pedagog; do jego uczniów należeli m.in. Victor Schioler, Bruce Hungerford, Ignacy Tiegerman i Janina Illasiewicz-Stojałowska.

Friedman był jednym z najaktywniejszych pianistów pierwszej połowy XX wieku; szacuje się, że dał w sumie ok. 3 tys. koncertów publicznych. Miał bardzo bogaty repertuar, wykonywał większość koncertów fortepianowych XIX wieku (zbiór blisko 800 programów koncertowych Friedmana dostępny jest na stronie www). Na początku kariery wykonywał wielu utworów współczesnych, m.in. koncertów fortepianowych Władysława Żeleńskiego, Henryka Melcera, Ludomira Różyckiego, Selima Palgrena i in.

Styl Friedmana ukształtowały studia u T. Leszetyckiego; romantyczną ekspresję połączył z wielką techniczną swobodą, płynnością frazy, śpiewnym, krystalicznym tonem, a przede wszystkim z elegancją gry, widoczną np. w niezrównanych pasażach i trylach. Współcześni widzieli w nim jednego z największych wirtuozów, choć nie miał raczej skłonności do gry siłowej. Żałować można, że w nagraniach (pierwszych dokonał dla Columbii w 1923) pozostawił w większości miniatury, nie dające pełnego pojęcia o jego stylu. Z większych form nagrał m.in. Rapsodię węgierską nr 2 i 14 Liszta, Sonatę cis-moll op. 27 nr 2 i Sonatę skrzypcową op. 47 Beethovena, Koncert Griega, Sonatę A-dur KV331 Mozarta, Scherzo a capriccio Mendelssohna; z mniejszych - utwory Hummla, Webera, Mendelssohna, Liszta, A. Rubinsteina oraz własne miniatury.

Z dzieł Chopina zarejestrował ballady As-dur i f-moll, Sonatę b-moll, polonezy op. 53 i op. 71 nr 1-2, nokturny op. 37 nr 1, 55 nr 2 i 62 nr 1, walce op. 34 nr 2, 64 nr 1 i 69 nr 1, Berceuse, etiudy op. 10 nr 5, 7 i 12 oraz 25 nr 6 i 9, preludia nr 15 i 19, Impromptu Fis-dur. Czołowe miejsce w chopinowskiej spuściźnie Friedmana zajmują mazurki. Nagrał ich zaledwie 13, ale interpretacjami tymi zapewnił sobie trwałe miejsce w historii fonografii. Uderza w nich odważne użycie kontrastów i kolorystyki oraz indywidualna interpretacja rytmu, z mocnymi akcentami taneczno-ludowymi, dalekimi od salonowej konwencji wykonania mazurków przez pianistów generacji Friedmana.

свернуть