Հայ ժողովրդական «Զար զընգը» պարերգն է՝ «Գեղարդ» երգեցիկ խմբի կատարմամբ: Գեղարվեստական ղեկավար՝ Մհեր Նավոյան, խմբավար՝ Անահիտ Պապայան:
Русский перевод текста: [ Ссылка ]
Ժողովրդական այս գեղեցիկ երգը մեզ հասել է Կոմիտասի գրառմամբ: Այն հայ երաժշտագիտության մեջ համարվում է ռազմականհերոսական պարերգ: Ըստ Ռոբերտ Աթայանի՝ հավանաբար Կոմիտասը նույն տպավորությունն է ունեցել այս պարերգից. դա կարելի է ենթադրել երգի մշակումից: Բազմաթիվ ձեռագրերից երևում է, որ Կոմիտասը մտահոգվել է երգի ու կրկներգի կատարման ձևի մեջ հակադրություն ստեղծելու խնդրով: Ինչպես ասացինք, սա պարերգ է և, ինչպես հատուկ է պարերգերի զգալի մասին, ունի շատ պարզ բովանդակություն: Այստեղ սիրահարը՝ տղա կամ աղջիկ, երգում է, որ լուսնկա գիշերին երիտասարդներով պար են բռնել: Սակայն այդ ընթացքում հանկարծ ձյուն է եկել ու նախշել գետինը, հետո նորից դուրս է եկել լուսինը, և իրենք շարունակում են լուսնյակ գիշերով ձյան տակ խմբով պարել: Վերջին տողերում երգողն ասում է, որ երբ պարը նորից բոլորեց, իր յարը շարքի մեջ մոլորվել էր: Մեզ՝ լսողներիս է թողնում հասկանալու պատճառը. իր սիրելիի՞ն էր փնտրում հայացքով, թե՞ շփոթվեց հայացքներն իրար հանդիպելիս:
Իսկ «զար զընգը» կրկնակը թերևս զենքերի շաչյունի արտահայտությունն է. քանի որ ռազմական պարերգ է, ուրեմն գուցե զենքերով պարել են երգի ընթացքում, որոնց զրնգույն էլ դարձել է երգի ռիթմի հիմքը:

Սակայն պատմական գիտությունների դոկտոր Սարգիս Պետրոսյանը մեր ուշադրությունը հրավիրեց այն հանգամանքի վրա, որ երգի կարճ տեքստի մեջ հինգ անգամ կրկնվում է «Պարենք գիշեր լուսնկա» տողը։ Նրա կարծիքով սա Լուսնի աստվածության փառաբանական երգ է։ Ամսվա մեջ մեկ օր լուսինն ընդհանրապես չի երևում։ Հին հավատալիքների համաձայն՝ վիշապները մշտապես սպառնում էին Արևին և Լուսնին։ Կարծում էին, որ վիշապն է կուլ տվել կամ առևանգել Լուսնին։ Եվ հավանաբար հենց այդ օրվա գիշերն էլ կատարում էին այս պարերգը՝ նվագակցելով ծիսական ինչ-որ մետաղյա գործիքներով, ծնծղաներով, որպեսզի վախեցնեն վիշապին ու նրա երախից ազատեն Լուսնին։
Իսկ այն տողերը, որտեղ հիշատակվում է յարը, գուցե հենց Լուսնին են նկատի ունեցել, որը մոլորվել է ձյունաբեր ամպերի մեջ (հափշտակվել է վիշապների՞ց)։
Սարգիս Պետրոսյանը ռազմական երգ լինելու հավանականությունը մերժեց, ասելով, որ նախ բովանդակությունը բնավ ռազմի չէ, և երկրորդ, սա գալիս է այնպիսի խորն անցյալից, երբ գիշերները զինվորները հարձակումներ չէին գործում՝ դեռևս չդիմելով խորամանկության։
Երգի խոսքերը՝

Զար զընգը, զար զընգը, թող զընգա,
Զար զընգը, զար զընգը, թող զընգա:
Պարենք գիշեր լուսընկա,
Պարենք գիշեր լուսընկա:

Էս գիշեր, լուսնյակ գիշեր,
Զար զընգը, զար զընգը, թող զընգա:
Ձյունն էկել, գետին նախշել,
Զար զընգը, զար զընգը, թող զընգա:
Էլի պարը բոլորավ,
Զար զընգը, զար զընգը, թող զընգա:
Յարըս միջին մոլորավ:

Պարենք գիշեր լուսընկա:
Զար զընգը, զար զընգը, թող զընգա,
Զար զընգը, զար զընգը, թող զընգա:
Պարենք գիշեր լուսընկա,
Պարենք գիշեր լուսընկա:

свернуть