مستند باد جن یا همان موسیقی زار احتمالا اولین مستند از موسیقی ومراسم زار در جنوب ایران است. کارگردان این مستند ناصر تقوایی است. گوینده متن احمد شاملو است. صدا کار محمود هنگوال و تصویر نیز از آن امیر کراری است.


اهل هوا را، غلامحسین ساعدی، در کتاب "اهل هوا" چاپ انتشارات امیرکبیر به سال ۱۳۴۵، کسی می‌گوید که دچار یکی از بادها شده باشد، چه زار و چه نوبان و مشایخ، همه را اهل هوا گویند. باد -یا وجودی مجسم به شکل هوا- چیزی‌ست در مایه‌های جن در عقاید مردمِ جنوب، که یا مسلمان است یا کافر، یا صحرایی‌ست یا دریایی یا جنگلی، بیناست یا نابینا، یا صاف است یا ناصاف، اما دچار می‌کند انسان را، مرکب می‌کند آدمی را، و آدمی بندِ اوست. مُرَکَب می‌کند و مَرکَب آدمی را که گاه و بیگاه در صحرا یا زیر درختی به وقت ظهر بچرخد: افسرده می‌کند. باید مراسمی‌ گذاشت، بازی کرد، دست افشاند، ساز زد، رقصید، آن هم در حضور بابازار و مامازار که خودشان روزی مرکبِ بادها بوده‌اند و حالا مرادند.
اهل عشق را آدمهای سالمی می‌گویند که برای آواز خواندن و دمام –که ساعدی همه جا دهل نوشته- زدن یا برای تماشا، در مجالس اهل‌هوا حاضر می‌شوند، در برابر اهل هوا. مراسم می‌گذارند تا باد ناصاف را صاف کنند، مرکبِ باد باید از خونِ قربانی کمی بنوشد، برقصد و پیش از این همه باید که روزها در کپری تنها باشد، بدنش را روغن و گیاهان کوهی بمالند، و گرنه می‌میرد.
اهل هوا خود دو نوعند، عده‌ای که آنها را "طالب هوا" می‌گویند و احتیاج به رقص و بازی دارند، و دسته‌ی دوم که طالب هوا نیستند، بلکه با اندک توجه بابازار خوب می‌شوند. ولی زار یا بادی نخِ جانِ کسی شد، تا مراسم نگیرند با تشریفاتِ مخصوص، باد زیر نمی‌شود و عجبا که این باد فقط سراغِ فقیرها و بی‌چیزها می‌رود. زیر درختان کنار و لیل، بخصوص دمِ ظهر نباید رفت، که باد نخِ جانِ آدمی می‌شود.
بادها هفت قسم‌اند: اول بادِ زار، دومی باد نوبان، سومی مشایخ، چهارم باد جن، پنجم باد پری، ششم باد دیو، و هفتم باد غول. زار مشهورترین آنهاست، و شایعترین و مهلک‌ترین. از زارهای مشهور یکی متوری‌ست و دینگ‌مارو، و زیباترینِ آنها "شیخ شنگر". با اینکه زار سنگینی ست، اما کمتر دیده شده کسی را هلاک کند. ساعدی در کتاب آورده که برای زیر کردن او شعری می‌خوانند که ابیاتی از آن این است:
یا اهل زار وفونی
و انا ما وفونی
شیخ شنگر رضو
و انا ما رضونی
و یا این بیت:
هومندو هومندو سکونش مرمرین
شیخ شنگر هوای خنجرین


متن بالا از آدرس زیر بازنشر شده است.
[ Ссылка ]

свернуть