DEDE SAZI
Dede Sazı veya Balta Saz Anadoluda var olan en eski saz tiplerinden biridir. Teknesi balta şeklinde köşeli olduğu için bu isimle de anılmaktadır. Geçmişte yapım tekniklerinin gelişmiş olmaması ve bugün var olan yuvarlak form sazların yapılmasına imkan vermemesi veya bağdaş kurarak çalınması sebebiyle bu form tercih edilmiş olabilir. Alevi-Bektaşi müziğinde Alevi dedeleri tarafından baskın olarak kullanılması sebebiyle Dede sazı ismini almıştır. Dede Sazı her tel gurubunda birer tel olacak şekilde 3 telli veya her tel gurubunda ikişer tel olacak şekilde 6 telli olarak bam teli olmadan çalınmaktadır. Aşık Veysel gibi özel örnekler dışında bugün dahi tezenesiz olarak icra edilmektedir. Pek çok bölgede var olmasına rağmen Sivas, Malatya, Maraş/Elbistan, Dersim, Erzincan gibi bölgelerde yoğun olarak görülmekte ve gelişmiş icra özellikleriyle varlığını sürdürmektedir. Bağlama düzeni (re, sol, la) ağırlıkta olmak üzere farklı düzenler de tercih edilmektedir. Bu videoda yer alan doğaçlamada (re, la, la) düzeni tercih edilmiştir. Perde sayısı değişmekle beraber tercihen 11,12 veya 13 perdeli olanları yaygın olarak kullanılmaktadır. 2. derece perdesi hem naturel sese hem de mikro tonlara göre ayarlanmaktadır fakat iki perde aynı anda bulunmamaktadır. Notalarda Sİ Bemol2 diye isimlendirilen perde yaygın olarak naturel sesten yaklaşık olarak 33sent pest olacak şekilde ayarlanmaktadır. Dede sazı bir saz formu olmasının yanında aynı zamanda bir icra üslubudur. Tezenesiz olarak çalınan Dede Sazı sağ el teknikleri bakımından oldukça gelişmiş bir icra üslubuna sahiptir ve buna uygun bir repertuvarı vardır. Tezenesiz çalış tekniğinin pençe çalış biçimi ağırlıklı olmak üzere tel çekme çalış biçimi geleneksel olarak kullanılmaktadır.

свернуть