Ara Boyutlar Felsefe Söyleşileri-3

Özgürlük ve Adalet-Bölüm 2(Adalet) Sorular-Konuşmacı: Prof. Dr. Doğan GÖÇMEN

Bu çalışmamız çerçevesinde insanın özünün belirlenmesine ve gerçekleşmesine temel oluşturan iki kavramın anlamı ve birbiriyle olan ilişkisi üzerine sistematik düşünceler geliştirilecektir. Tarihsel olarak iki kavramın ortaya çıkışı, muhtemelen bugün almış oldukları ilişki bakımından çok farklı hatta tersi olabilir. Bugün artık insanı insan yapan özellikleri ve bu özelliklerin ifadesini bulduğu kavramları dikkate aldığımızda, özgürlük kavramının kurucu kavram olma bakımından en kapsamlı kavram olduğunu ileri sürebiliriz. Adalet deyince aklımıza hep bir insana düşen pay gelir. Bu, dağılımı düzenleyen toplumsal yapısal örgütlenme tarzlarından bağımsız olarak geçerlidir. Bu bakımdan adalet belirli tarihsel ve toplumsal koşullarda bir insanın dünya, uygarlık, kültür, sanat vesaire nimetlerinden aldığı payı belirleyen ilkedir diyebiliriz. Diğer bir deyişle, adalet, insanın kendisini teorik ve pratik olarak gerçekleştirmesi için sunulan pay ile doğrudan ilişkilidir. Öyleyse adalet bir insanın etkinlik alanını veya özgürlüğünün sınırlarını da belirleyen bir toplumsal ilişki biçimidir denebilir.
Bu açıdan özgürlük insanın diğerleriyle ilişkide davranışlarına konan sınırla ilgiliymiş gibi gözükmektedir. Peki, davranışlara sınır konması veya etkinlik alanının sınırlanması özgürlük kavramının özüne aykırı değil midir? Zira yaygın kanıya göre özgürlük sınırsızlığı, dolayısıyla herkesin istediğini yapabilme hakkını içermektedir. Bu durumda diğerlerinin özgürlüğü ne olacaktır? Bu açıdan bir sınır kaçınılmaz gibi gözükmektedir. Diğer taraftan eğer özgürlük bir insanın kendisini verili tarihsel-toplumsal koşullarda gerçekleştirme anlamına geliyorsa ve eğer kendini gerçekleştirme, insanın yetilerini sonuna kadar geliştirmesi demek ise, sınır insanın özgürlüğüne konan sınır demektir. Sınırı kim ve nasıl koyacak? Sınır konmayacaksa teker teker bireylerin toplum içindeki özgürlüğü birbiriyle nasıl uyumlu hale getirilecek? Bu bağlamda bir bütün olarak insanlığın özgürlüğünü konu edinen bir kolektif özgürlük kavramından bahsedilebilir mi?
Görüldüğü gibi iki kavramın birbiriyle iç içe geçmiş sistematik bir ilişkisi söz konusudur. Sorular çoğaltılabilir, konular bakımından kapsam genişletilebilir. Bu iki kavramın anlamı ve birbiriyle ilişkisi üzerine antik, skolastik, modern ve çağdaş kaynaklara bakılarak perspektifsel bir adil-özgürlük ve özgür-adalet kavramı geliştirilmeye çalışılacaktır.
Kimdir?
Doğan GÖÇMEN
Hamburg ve Edinburgh üniversitelerinde felsefe, sosyoloji, siyaset okudu. Değişik dillerde yayınlanmış çok sayıda yazıları ve İngilizce ve Türkçe olmak üzere iki kitabı bulunmaktadır.9 Eylül Üniversitesi Felsefe bölümünde öğretim üyesidir.

(Ara Boyutlar;felsefe,bilim ve sanat alanlarında etkileşimli çalışmalarda bulunan bir düşünce grubudur.)

свернуть