Bismilləhir-Rahmənir-Rahim!

Uca Allahın lütfü ilə, insan tanıma mövzularını davam etdiririk. Bu mövzuların əhəmiyyəti ilk növbədə ondadır ki, insan öz daxili mühərriklərini tanısa və eyni zamanda öz daxili əyləclərinə də bələd olsa – onun kamillik yolunda irəliləmə imkanları dəfələrlə yüksəlir, reqressə düçar olmaq təhlükələri isə xeyli zəifləmiş olur.





İnsanın elmi nə qədər atarsa...

Həzrət Əli (ə) buyurur: “Hər nə qədər bir insanın elmi artar, özünə diqqət etməsi daha da çoxalar və özünü tərbiyə və islah yolunda daha da çox çalışar”.

Həzrət Əli (ə) bizə mühüm bir həqiqəti öyrədir ki, bir insanın elmlənməsinin, savadlanmasının, bilgilənməsinin meyarı – özünə diqqətinin artmasıdır. Günümüz üçün də çox aktualdır. “Elmli, alim insan kimdir?” sualının cavabı da bu buyuruşdadır. Həzrət Əli (ə) bizə öyrədir ki, hər bir insanın nə qədər elmi artırsa, bunun bir təzahürü olmalıdır. Nə qədər bir insanın elmi artarsa, o adamın özünə diqqət etməsi daha da artar və özünü tərbiyə və islah yolunda daha da çox çalışar.



Beləliklə, deyə bilərik ki, insanın elmlənməsinin, savadlanmasının, bilgilənməsinin ən zəruri və aydın görsəntisi – insanın özünə yönəlişinin, diqqətinin artmasıdır. Əgər bizim oxuduqlarımız, öyrəndiklərimiz bizi özümüzə tərəf yönəltmirsə, özümüzü tanımağa, özümüzlə məşğul olmağa yönəltmirsə – o zaman bu bilgi və elm həqiqi elmə aparan müqəddimə sayıla bilməz. Fərqi yoxdur ki, insan fizika, kimya, riyaziyyat, biologiya – hər nə öyrənir. Bütün bunlar insan yetişməsi üçün, insan olmaq üçün, insan kimi içərisində olan keyfiyyətləri ortaya çıxarmaq üçün yönəldilməlidir. Əks halda bunları elmə aparan yol hesab etmək olmaz, sadəcə məlumatlanma olacaq və tək məlumatlanma ilə də həyatda nələrəsə gedib çıxmaq olmur.





Özünü tanıma, amma fiziki və ürfani mənada deyil

İnsanşünaslıq bəhsini daha da genişləndirmək üçün bir neçə istilah və terminologiya ilə tanışlıq zərurəti var. Çünki biz bəhsimizdə bunlardan dəfələrlə istifadə edəcəyik və tam aydınlığın olması üçün çox lazımlı və faydalıdır.



İstifadə etdiyimiz istilahlar içərisində ən çox istifadə etdiyimiz məfhum – özünütanımadır. Özünütanıma dedikdə, nə anlayırıq, nələri nəzərdə tuturuq və nələri nəzərdə tutmuruq? Biz insantanıma, özünütanıma dedikdə öz içərimizdə olan istedad və qüvvələri tanımağı nəzərdə tuturuq.

Sual edilə bilər ki, tək bu sahədə deyil, başqa sahələrdə də insanın istedadları, potensialları, insanın bu və ya digər imkanları tanınır. Bəs, fərq nədədir? Burada fərq ondadır ki, söhbət insanın insani, mənəvi təkamülü, onun ibadi bəndəlik ruhiyyəsi baxımından, həqiqi, kamil insan olmaq istiqamətində təkamülü üçün lazım olan istedad və qüvvələrdən gedir. İnsanı kamil insan olmağa doğru apara biləcək istedad və qüvvələrdən söhbət açılır.



Biz insanşünaslıq bəhsində özünütanıma dedikdə, o istedad və qüvvələri nəzərdə tuturuq ki, onların insanı kamilliyə, təkamülə aparmaq potensialları mövcuddur. Burada qətiyyən insanın özünü birbaşa tanımasından söhbət açılmır. Çünki, hər bir insanın özünə fitrətən bir bilgisi, tanıması var. İbtidai və başlanğıc tanıma hər bir insanda var və o növbəti tanımalar və inkişaflar üçün çox mühümdür.

Bizim bəhslərimizdə özünütanıma dedikdə, qətiyyən ürfani tanımadan söhbət getmir. Çünki, bu mənada özünütanıma insanın özünü düzəltməsinin nəticəsidir. Amma biz bu bəhslərimizdə özümüzü tanımağı, insantanımanı öyrənirik ki, özümüzü düzəldək, özümüzü islah edək, nəfsimizi qaydaya salaq. Ürfani tanıma isə daha üst bir tanımadır. Bu, əslində islahdan, tərbiyə və təzkiyədən sonra meydana gələn insanın tanımasıdır. Deməli, biz bu bəhslərimizdə özünütanıma dedikdə nə fitri mənada, ibtidai mənada özünütanımadan danışırıq, nə də ürfani mənada özünütanımadan bəhs edirik. Biz bu bəhslərimizdə özünütanıma dedikdə qətiyyən fiziki mənada, fizioloji olaraq özümüzün maddi hissələrinin tanınmasından da danışmırıq. Onlar da çox mühümdür, önəmlidir, çoxlu ibrətlər var, bu mövzular da ayələrlə zəngindir. Amma, bizim bu bəhsimizdə mövzularımız onlar deyil.





İstedadları tapdıqdan sonra, nə etməli?

Biz bu bəhslərimizdə özümüzə nəzər salırıq, özümüzü tanıyırıq ki, özümüzdə o təkamül mühərriklərini, generatorlarını tanıyaq, onları işə salaq, bütün həyatımızı şəkilləndirək, həyatımızı o ali kamala doğru istiqamətləndirək, özümüzü toparlayaq və bütün həyati fəaliyyətlərimizin, çalışmalarımızın cəhət və istiqamətini bu hala gətirib çıxardaq.

Bu halda yatmağımız, durmağımız, yeməyimiz, içməyimiz, təhsilimiz, işimiz, ailəmiz – hər bir mövzumuz təkamülə xidmət edən bir proses olacaq. Həyatımızın hər bir mövzusu, çaları təkamül üçün olacaq. #Hacı# #Şahin# #Hacı# #Ramil#2020##yeni#

свернуть