Wypowiedź: Mariusz Wudarski, lekarz reumatolog, Monika Zientek, Stowarzyszenie „3majmy się razem”
Ponad 60% pacjentów nie otrzymuje od swojego lekarza reumatologa wyczerpujących informacji na temat swojej choroby, schematu leczenia, jego celu oraz długości leczenia – wynika z badania Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Młodych z Zapalnymi Chorobami Tkanki Łącznej „3majmy się razem”. Jedynie 29% pacjentów jest informowanych na temat kolejnych kroków, które zostałyby podjęte po niepowodzeniu obecnej terapii.
Aż 49% pacjentów biorących udział w badaniu nigdy nie zostało poinformowanych przez swojego lekarza reumatologa o nowoczesnych metodach leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów, w tym terapiach biologicznych i kryteriach kwalifikacji do programu lekowego. Takimi pacjentami są osoby leczone w poradni reumatologicznej w ramach NFZ (67%). Zgodnie z zaleceniami Europejskiej Ligi do Walki z Reumatyzmem (EULAR) pacjenci powinni otrzymać informacje na temat nowoczesnych metod leczenia od lekarza prowadzącego. Nie informując o wszystkich możliwościach leczenia, lekarz nieświadomie narusza nie tylko ustawę o zawodach lekarza i lekarza-dentysty oraz ustawę o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta, ale także kodeks etyki lekarskiej. Art. 9 ustawy o prawach pacjenta mówi wyraźnie, że chory ma prawo do uzyskania od lekarza przystępnej informacji o proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych.
Kolejnym zagadnieniem ankiety przeprowadzonej przez stowarzyszenie był sposób leczenia pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Wyniki pokazują, że aż 28% pacjentów leczonych jest glikokortykostreroidami, z czego ponad 40% przyjmuje glikokortykostreoidy dłużej niż 5 lat. Wbrew europejskim i światowym standardom lekami biologicznymi leczona jest bardzo niewielka grupa osób.
W Polsce lekami biologicznymi leczonych jest jedynie 1–2% chorych pacjentów. W porównaniu z krajami Unii Europejskiej jesteśmy daleko w tyle. Relatywnie częściej lekami biologicznymi leczone są osoby do 30 roku życia oraz między 41 a 50 rokiem życia. Osoby po 50 roku życia mają najmniejsze szanse na leczenie biologiczne.
Niestety również czas wdrożenia leczenia biologicznego pozostawia wiele do życzenia. Ponad 53% pacjentów biorących udział w badaniu, u których wdrożono leczenie biologiczne, przed jego zastosowaniem, leczonych było nieskutecznie trzema i więcej LMPCH. Aż 22% z nich uważa, że leczenie zostało u nich wdrożone za późno i niezgodnie ze standardami EULAR oraz zapisami programu lekowego.
Leczenie biologiczne to obecnie jedna z form farmakoterapii, charakteryzująca się dużą skutecznością i określoną specyfiką. Podstawą terapii biologicznej są substancje wytworzone na bazie żywych komórek, dzięki wykorzystaniu biotechnologii i inżynierii genetycznej. Działanie leków biologicznych stosowanych w terapii RZS polega na blokowaniu lub osłabianiu niszczącej aktywności układu odpornościowego pacjenta i regulacji pracy tego układu. W Polsce terapia biologiczna dostępna jest w ramach programu lekowego. Określa on rygorystyczne zasady kwalifikacji do leczenia, kryteria wyłączenia z programu, schemat dawkowania leków, sposób podawania leków, czas leczenia, jak również wykaz badań diagnostycznych wykonywanych przy kwalifikacji pacjenta do programu oraz koniecznych do monitorowania leczenia.
Reumatoidalne zapalenie stawów to najczęściej występująca przewlekła i nieuleczalna choroba zapalna stawów o podłożu autoimmunologicznym, w której system odpornościowy atakuje własne tkanki. W początkowym stadium procesem chorobowym objęte są najczęściej mniejsze stawy dłoni, palców, nadgarstków oraz stóp. Na etapie bardziej zaawansowanym stan zapalny obejmuje większe stawy oraz narządy wewnętrzne m.in. nerki, płuca czy wątrobę. Nieleczone RZS lub leczone w sposób nieodpowiedni prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia stawów, niepełnosprawności ruchowej, inwalidztwa, a nawet przedwczesnej śmierci. Dzięki odpowiedniej terapii można powstrzymać jej postęp.
W Polsce częstość występowania RZS u osób powyżej 18 r.ż. wynosi 0,9%. Co roku odnotowuje się od 8 do 16 tys. nowych przypadków. Reumatoidalne zapalenie stawów mylnie przypisywane jest osobom starszym. Tymczasem bardzo często choroba diagnozowana jest u osób młodych. Szczyt zachorowalności przypada na 30-40 r.ż. Częściej na RZS narażone są kobiety i chorują one 3 razy częściej niż mężczyźni.
RZS diagnozuje się na podstawie objawów klinicznych, zebraniu dokładnego wywiadu i badaniu fizykalnym wykonanym przez lekarza reumatologa. Dodatkowo wykonuje się badanie krwi i moczu, badanie ultrasonograficzne, radiologiczne oraz rezonans magnetyczny. Do oceny aktywności choroby oraz skuteczności zastosowanego leczenia stosuje się specjalne skale. Jedną z najczęściej stosowanych skal jest wskaźnik DAS28 (ang. disease activity score), który można obliczyć za pomocą specjalnego kalkulatora lub dostępnej w Internecie aplikacji.
