Παρουσίαση Πολιτιστικής Δράσης του 1ου Γυμνασίου Ξάνθης κατά το σχολικό έτος 2014-15, στα πλαίσια του παγκόσμιου εορτασμού για τα 400 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. (Μουσική επένδυση: The Great Outdoors του Wim Mertens)
Τέσσερις αιώνες μετά οι πίνακες και οι τοιχογραφίες του Γκρέκο μοιάζουν να μην έχουν χάσει καθόλου τη δύναμη και την πνευματικότητα που τα χαρακτήριζε στην εποχή τους. Δεν είναι τυχαία η παγκόσμια αίγλη που χαίρει σήμερα ο ζωγράφος ως πρόγονος του μοντερνισμού. Τα έργα του είναι έργα ιδιαίτερα, απόκοσμα, μυστικιστικά, συγκινησιακά, με ενέργεια που ξεπερνά την επιφάνεια και ξυπνά τις αισθήσεις του θεατή, έργα προσωπικά που όμοια τους δεν είχαν υπάρξει, σε ένα συγκερασμό ελληνικότητας και ευρωπαϊσμού, βυζαντινής πνευματικότητας, βενετσιάνικης χρωματικότητας και ισπανικού duende.
Πάνω απ' όλα όμως -και παρόλη την κυρίως θρησκευτική θεματική τους- είναι έργα που ακόμα και στη γενιά των παιδιών του ίντερνετ, των smartphones και του tablet, ασκούν απρόσκοπτα την επιρροή τους, τη γοητεία τους, τα κινητοποιούν να καταλάβουν πως "κάτι γίνεται εδώ", τα κάνει να αναρωτηθούν, να σκεφτούν για τις εξαϋλωμένες μορφές, τα υγρά μάτια, τα παράξενα υφάσματα, τις πινελιές, τα απόκοσμα τοπία, τις αλλόκοτες συνθέσεις.
Στη δράση αυτή, διάρκειας 3 διδακτικών ωρών, συμμετείχαν τα τμήματα της Γ’ Γυμνασίου και η επαφή των μαθητών με το έργο του ζωγράφου έγινε μέσα από περιεκτικά αλλά ουσιώδη βιογραφικά στοιχεία, προβολές με τη ζωή και το έργο του, συζητήσεις γύρω από τον ίδιο αλλά και το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, αναφορές στην τεχνική, την “παλέτα” και τη θεματολογία του, κρίσεις και γνώμες για την τέχνη του, και περισσότερο με προσωπική ενασχόληση δική τους με φύλλα εργασίας.
Τα παιδιά διάλεξαν έργα που τους συγκίνησαν, τους άρεσαν, τους φάνηκαν περίεργα, πρωτότυπα ή εντυπωσιακά. Προσπάθησαν, σε μια προσπάθεια να τον ανακαλύψουν, άλλοι να αναδημιουργήσουν τα έργα του αναπαριστώντας το σχέδιο, τα χρώματα και τον τρόπο του ζωγράφου, και άλλοι να τα αναμορφώσουν, να τα επεξεργαστούν, να τα ξαναδούν από την αρχή με έναν άλλο, δικό τους τρόπο, να τα αναδομήσουν με τη προσωπική τους ματιά από τα αρχικά υλικά τους: Τις ρευστές πινελιές που δίνουν την αίσθηση του μισοτελειωμένου -αλλά με εξαιρετική απόδοση της υφής- έργου, τις μακρόστενες ημίγυμνες μορφές, τις εξαϋλωμένες φιγούρες, τα μεγάλα υγρά μάτια, τους ευγενείς και τις κυρίες, τα υφάσματα και τους χιτώνες, τα τοπία, τους απόκοσμους ουρανούς, τους περίεργους χώρους και τις περίπλοκες συνθέσεις του.
Με υλικά όπως μολύβια, παστέλ, ξυλομπογιές, μαρκαδόρους, αλλά και τεχνικές κολλάζ και επιζωγράφισης, αρκετοί ξέφυγαν από την πιστή αναπαράσταση και επιλέξαν να ανασυνθέσουν το σύμπαν του Γκρέκο με μια δική τους εικαστική ματιά, στο πνεύμα του μανιερισμού και της ιδιαίτερης προσωπικής έκφρασης που κι εκείνος υιοθέτησε και παρήγαγε με επιτυχία στην εποχή του. Άλλωστε και οι μανιεριστές ζωγράφοι της εποχής του -και ο Γκρέκο βέβαια έχει αρκετά μανιεριστικά στοιχεία- αυτό επεδίωξαν: Να αποτινάξουν τη βαριά σκιά των ιερών τεράτων της τότε ζωγραφικής, των μεγάλων κλασικών της προηγούμενης γενιάς της Αναγέννησης, να κάνουν έργα πρωτότυπα, πιο σύνθετα, έστω και πιο εξεζητημένα, επιτηδευμένα, υποκειμενικά, κατέχοντας όμως τις γνώσεις του παρελθόντος.
Άσχετα από το τελικό αποτέλεσμα των εργασιών τους, η διαδικασία αποκάλυψε στους μαθητές τον Έλληνα καλλιτέχνη και το έργο του, τους έφερε σε επαφή με τον κόσμο του ζωγράφου, τη θεματολογία αλλά και την εποχή του, και τους δίδαξε να τολμούν και να να πειραματίζονται σε χρωματικούς, σχεδιαστικούς συνδυασμούς και συνθέσεις, παραβλέποντας οποιαδήποτε "ύβρη" -άλλωστε στην τέχνη δε χωρούν αφορισμοί- να ξεπερνούν τα όρια τους χωρίς το φόβο του “λάθους”.
Γιατί αν κάτι πρέπει να κρατήσουν τα νέα παιδιά από τη ζωή του μεγάλου Κρητικού πέρα από τις μοναδικές του εικόνες, είναι αυτό ακριβώς το πνεύμα της δημιουργίας του, που είναι και στάση ζωής:
Την ελευθερία που διαχειρίστηκε το βίο του, την έλλειψη φόβου στο άγνωστο, τη δίψα για μάθηση, τη τόλμη του για νεωτερισμούς, τη μη υποταγή του σε νόρμες και κανόνες της εποχής, το αδούλωτο φρόνημα. Το πνεύμα του μοντερνιστή και καινοτόμου ανθρώπου που ήρθε σε σύγκρουση με κατεστημένα και λογοκρισίες, με Ιερές Εξετάσεις και ζηλόφθονους αυλικούς, με βασιλικές αμφισβητήσεις αλλά και ξενοφοβίες.
Χωρίς αυτά τα στοιχεία του ισχυρά σφυρηλατημένου χαρακτήρα του, πέρα από το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του, το έργο του δε θα είχε παραχθεί. Κι αυτό, το μάθημα ζωής του, είναι που μπορεί να οδηγήσει και κείνα στη δική τους "Αποκάλυψη"...
I.Δ. Εκπαιδευτικός-Εικαστικός
