[ Ссылка ]
#Meša_Selimović_Tvrđava
Tvrđava je jedan od poznatijih romana bosanskohercegovačkog pisca Meše Selimovića. Ovaj roman koji je prvi put objavljen 1970. godine, predstavlja svojevrsnog blizanca Selimovićevog prethodnog romana Derviš i smrt (1966.)
U ovom romanu pisac nastavlja uzvišenu metaforu iz romana "Derviš i smrt" o čovjeku kome prijete smrt i vlast. Unutrašnji prostor ovog romana jasnije je određen duhom nego što je spolja određen realnim historijskim vremenom. Tvrđava oslikava vječitu težnju za izlaskom iz zatvorenog prostora kao što je opaska glavnog junaka Ahmeta Šabe o bibliotekaru Seidu Mehmedu primjenljiva na skoro sve junake u ovoj knjizi:
Zazidan u sebi, kao mogila.
Тврђава је роман истакнутог српског и југословенског писца Меше Селимовића који је стварао у другој половини двадесетог вијека. Роман је настао 1970. године. Тема овог романа је живот Ахмета Шабе који се после рата, односно после битке код Хоћина у којој Европљани побијеђују Османлијско царство, враћа у Сарајево из Русије. Радња романа се дешава у 17. вијеку. Главни јунак управо покушава изађе из своје „тврђаве” и вјерује да може да се пронађе заједнички језик са другим људима, без обзира на њихове различитости.
.....................................................
Poslije romana Derviš i smrt (1966), koji je izazvao književnu senzaciju, Meša Selimović
je dosta brzo, 1970. objavio novi roman slična roda i oblika, sa srodnim crtama u sadržaju, u
sastavu: Tvrđavu. Pisac to i sam naglašava u Napomeni Tvrđave tumačeći joj smisao: "Tvrđava je pandan Dervišu i smrti. Tvrđava je svaki čovjek, svaka zajednica, svaka država, svaka ideologija."
Čitajući brzo se uvjeravamo da je novi roman smješten u isti prostorni i vremenski okvir
kao i prvi, i to određeniji, jasniji, sa malo naglašenijom dozom kroničarskog realizma. Gotovo da bi se obavješteniji čitalac i bez piščeva upozorenja mogao lako prisjetiti da djelo ima srodstva sa sarajevskom kronikom Mula Mustafe Bašeskije iz XVIII stoljeća.
U Napomeni nam pisac otkriva i više od toga: "Ovo je trebalo da bude roman o Mula
Mustafi Bašeskiji. Odatle dosta imena i podataka iz njegove Kronike. Ali dok sam pisao,
nametnule su mi se druge ličnosti, naročito Ahmet Šabo, Mahmut Neretljak i Šehaga Sočo. Prva glava je u početku napisana kao ispovijest Mula Ibrahimova, poslije sam sve prenio na Ahmeta Šabu."
Kroničarski realizam potvrđuje se i napomenom u dijelu o braći Morićima.
Ovdje je za tu realističku bašeskijsku stranu djela izražajno i viđenje tog događaja, koji je
iz kroničarskih anala i ljudskog pamćenja prešao i u legendu, naravno preobličen.
Tako je na određeni, ne sasvim Andrićevski način, svakodnevica spojena s poviješću i
legendom, kao što je baš verzija o Morićima karakteristična i za Andrićev Put Alije Đerzeleza, približno slično vremenski smještena.
Slična je i demitizacija legendi, samo što se to ovdje kod Selimovića uopćeno potvrđuje,
a u Andrića se pripovjedno razvija. Moglo bi se reći, naročito s obzirom na prvu glavu romana, da je Tvrđava - sugerirajući nam to i kao naslov, kao riječ i kao pojava pojam - roman rata i mira u njihovoj unutrašnjoj vezi kao ljudsko pojedinačno i skupno iskustvo, moralni iskaz na ispitima međuljudskog odnosa uz pritisak društvenog, političkog, državnog regulativa gdje je tema vlasti preuzeta iz Derviša, sa istim pretpostavkama. Ratnička tema sa ratnim tragovima proteže cijelim tekstom, bitno značajna u postupcima glavne ličnosti Ahmeta Šabe, kao i Mula Ibrahima, Ahmetova druga iz rata, i Šehage Soče, koji je u dalekom svijetu, na sasvim neobičan način izgubio sina, čija mu je smrtna uspomena ostala i ljaga i teška unutarnja ozljeda.
I inače, u tekstu se stalno osjeća prijetnja novih ratova u toj epohi velikih pomicanja
granica turskog carstva... U zaključnom poglavlju s naslovom Tvrđava opet smo usred ratnih prijetnji i priprema sa svim pratilačkim pojavama uskomešanosti, bunta i nereda. Sjećanje na bivše ratne drugove iz hoćinskih šuma jedna je od stalnih pratilačkih preokupacija Ahmeta Šabe, a njegov odnos prema Mula Ibrahimu sasvim određen uspomenom kako je iz Dnjestra izvukao tog ratom smrtno uplašenog čovjeka.
Rat je surova, ali poštena borba, kao među životinjama. Život u miru je surova borba, ali
nepoštena, kao među ljudima. Selimović je i ovim romanom kao i Dervišem potvrdio svoju romansijersku čistokrvnost, te ga je moguće uspoređivati i sa T. Wolfeom, i sa Dostojevskim, sa Japancem Abe Koubou, kako to čini sovjetski kritičar L. Anninskij, koji Selimovićevu misaonost iz romana dovodi u vezu i sa islamom, ali dodaje: "Čitajući Selimovića vi sve vrijeme osjećate islam, ali vi također sve vrijeme osjećate da je stvarno roman Derviš i smrt širi od teme islama." Tvrđava to samo još potpunije i izvanrednim književnim sredstvima potvrđuje, kao jedinstveno djelo modernog izvora i dalekosežnog misaonog i iskustvenog, modernog domašaja.
Midhat Begić
