Film przedstawia modernistyczne realizacje służące kulturze: muzea, biblioteki, kluby, kina i teatry, które wzniesiono w latach trzydziestych XX wieku. Głównymi ośrodkami, w których w międzywojniu prowadzono wielkie inwestycje architektoniczne służące kulturze były Warszawa i Kraków. Powstały wówczas w tych miastach znaczące ideowo, społecznie i artystycznie obieky, istniejące do dziś. Autorzy prezentują gmachy Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie oraz bibliotek uczelni wyższych krakowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz warszawskiej Szkoły Głównej Handlowej.
Architektura muzeów narodowych i największych bibliotek była monumentalna, o formach zmodernizowanych i oszczędnym detalu, ale daleka od wymogów skrajnego funkcjonalizmu. Występujący w filmie komentatorzy przyrównują te gmachy do świątyń sztuki i nauki. Autorzy filmu zabierają widza na spacer po zachowanych wnętrzach tych „świątyń kultury”, w których szczególną rolę odgrywają architektoniczne rozwiązania odpowiedniego oświetlenia wnętrz, poprowadzenia wygodnej dla różnych grup użytkowników komunikacji. Przestrzeń, komunikacja i światło decydują o funkcjonalności i prestiżu obiektów kultury.
Jeden z najnowocześniejszych budynków użyteczności publicznej przedwojennego modernizmu – Muzeum Śląskie w Katowicach, z ogromnymi przeszkleniami na elewacji i z nowoczesnym systemem wewnętrznej komunikacji nie przetrwał wojny. Budynek został zniszczony przez okupanta ze względów propagandowych jako symbol rozwijającej się kultury i techniki niepodległej Polski. W filmie można zobaczyć tę zaprojektowaną przez architekta Karola Schayera realizację, utrwaloną na archiwalnych fotografiach i modelu komputerowym.
Architektura budynków kultury miała znaczenie propagandowe. To w warszawskim Muzeum Narodowym pokazano z udziałem władz państwowych w 1938 roku słynną wystawę „Warszawa wczoraj, dziś, jutro”, z projektami przyszłych założeń urbanistycznych stolicy. Wiele z przedwojennych budynków kultury zarówno o randze ogólnopolskiej jak i lokalnych klubów, powstawało z datków społecznych. Tak zbudowano na przykład prezentowany w filmie Dom pracowników gminy we Lwowie. Był to okres rodzenia się potrzeby uczestniczenia w kulturze u szerokich grup odbiorców. Demokratyzacja uczestnictwa w kulturze widoczna była szczególnie w dynamicznym rozwoju budownictwa kin i stacji radiowych. Powstawały także w miastach województw wschodnich: Wilnie, Lwowie, Baranowiczach. Miały one lżejsze formy architektoniczne, proste, pozbawione detalu bryły, bliższe funkcjonalistycznym postulatom czołowych modernistów.
Historycy sztuki – prof. Marta Leśniakowska, dr hab. Michał Pszczółkowski, prof. Andrzej Szczerski, dr Barbara Zbroja oraz architekt prof. Bolesław Stelmach wskazują najlepsze obiekty, opowiadają o funkcjonalnym, symbolicznym i propagandowym wymiarze służącej kulturze architektury międzywojnia.
_______________________________________________________________________
reżyseria: Joanna Fido, Ewa Rozwadowska
scenariusz: Joanna Fido, Ewa Rozwadowska
współpraca reżyserska: Elżbieta Leszczyńska
zdjęcia: Agata Grzybowska, Karol Lindholm
fotografie obiektów architektury: Guy Ferrandis
zdjęcia dronowe: Michał Wiślicki, Maciej Chłopicki/Muwi- operator Krzysztof Kalisz
grafika i animacje: Marcin Władyka
montaż: Julia Muszyńska
montaż dźwięku: Krzysztof Chodkiewicz, Arron Amo Travers
dźwięk na planie: Jan Leszczyński, Kajetan Zakrzewski
dokumentacja: Natasza Rączka, Michał Pieńkowski
producent: Joanna Fido, kierownik produkcji: Jan Piotrowski
Sfinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.
FidoFilm/NIAiU 2020, 33 min
