Հայ Առաքելական եկեղեցին Հիսուս Քրիստոսի Սուրբ ծննդյան տոնը նշում է հունվարի 6-ին։ Կաթոլիկ եկեղեցին այդ տոնը նշում է դեկտեմբերի 25-ին։ Ուղղափառ եկեղեցիները նշում են այդ տոնը հունվարի 7-ին, որը, ըստ ուղղափառ եկեղեցիների կողմից օգտագործվող Հուլյան օրացույցի, համընկնում է դեկտեմբերի 25֊ին։
Քանի որ Սուրբ ծնունդը հայտնի էր դեռ վաղ Քրիստոնյա գրողներին, այն պետք է որ առաջացած լիներ դեռ առաքելական ժամանակներում։ Հիրենեոս Լիոնացին նշել է այն տոների շարքում, նույնիսկ դեկտեմբերի 25-ը նշելով որպես ծննդյան ամսաթիվը։ Տերտուղիանոսը կապելով Քրիստոսի խաչման և Մարիամի հղիանալու օրերը նշում է Քրիստոսի ծննդյան օրը որպես դեկտեմբերի 25-ը։
Հիսուս Քրիստոսի ծննդյան մանրամասն պատմությունը ներկայացվում է միայն Ղուկաս և Մատթեոս ավետարանիչների մոտ (Մատթեոսի ավետարան, 1-ին գլուխ).
Յովսէփն էլ Դաւթի տնից եւ ազգատոհմից լինելով՝ Գալիլիայի Նազարէթ քաղաքից ելաւ գնաց դէպի Հրէաստան՝ Դաւթի քաղաքը, որը Բեթղեհէմ է կոչւում, մարդահամարի մէջ արձանագրուելու Մարիամի հետ, որ նրա հետ նշանուած էր եւ յղի էր։ Եւ երբ նրանք այնտեղ հասան, նրա ծննդաբերելու օրերը լրացան, եւ նա ծնեց իր անդրանիկ որդուն, խանձարուրի մէջ փաթաթեց նրան ու դրեց մսուրի մէջ, որովհետեւ իջեւանում նրանց համար տեղ չկար։
Մարիամն ու Հովսեփը Բեթղեհեմ գնացին Հռոմեական կայսրությունում մարդահամարի պատճառով, որն ացկացվում էր Օգոստոս կայսեր օրոք[Ն 1]: Այդ ժամանակ Սիրիայում իշխում էր Պուբլիուս Քվիրինիոսը[Ն 2][Ն 3]: Համաձայն կայսեր հրամանի՝ մարդահամարի գործընթացը դյուրացնելու նպատակով կայսրության յուրաքանչյուր հպատակ պետք է վերադառնար «իր քաղաք»։ Քանի որ Հովսեփն ու Մարիամը Դավթի ժառանգներն էին, ուղևորվեցին Բեթղեհեմ։
Հիսուսի ծննդից անմիջապես հետո նրան եկան երկրպագելու հովիվները, որոնք այդ իրադարձության մասին իմացել էին հրեշտակի հայտնությունից. «Մի՛ վախեցեք, որովհետև ահա ձեզ մեծ ուրախություն եմ ավետում, որը ամբողջ ժողովրդինը կլինի. որովհետև այսօր Դավթի քաղաքում ձեզ համար ծնվեց մի Փրկիչ, որ օծյալ Տերն է» (Ղուկաս 2:10-11)։ Ըստ Մատթեոս ավետարանիչի՝ երկնքում հայտնվեց զարմանահրաշ աստղ, որը նորածին Հիսուսի մոտ բերեց մոգերին։ Նրանք ընծաներ նվիրաբերեցին՝ ոսկի, խունկ, զմուռս, ոչ ինչպես նորածնի, այլ Արքայի (Մտ. 2:1-3)։ Ոսկին նվիրեցին իբրև ինքնակալ և հաղթող թագավորի խորհրդանշան, կնդրուկը՝ իբրև մարդասեր ու երկնային Աստծո, իսկ զմուռսը՝ իբրև մեզ համար ինքնակամ մեռնողի։ Այդ ժամանակ «Սուրբ ընտանիքն» արդեն տուն էր գտել (Մտ. 2:1-11)։
Իմանալով Մեսիայի ծնունդի մասին և ցանկանալով ոչնչացնել նրան՝ հրեաների թագավոր Հերովդեսը հրամայեց սպանել մինչև 2 տարեկան բոլոր մանուկներին։ Բայց Քրիստոսը հրաշքով փրկվեց, քանի որ հրեշտակը Հովսեփին հրամայեց ընտանիքի հետ փախչել Եգիպտոս, որտեղ նրանք ապրեցին մինչ Հերովդեսի մահը (Մտ. 2:16)։
Ըստ էության, ի սկզբանե՝ Քրիստոսի ծննդից 8 օր հետո տեղի ունեցավ նրա թլփատումը (Ղկ. 2:21), իսկ 40-րդ օրը՝ նրա ընծայումը Երուսաղեմի տաճարում (Ղկ. 2:22-38), իսկ հետո արդեն մոգերի երկրպագությունը, փախուստ Եգիպտոս և մանուկների կոտորածը։
Ապոկրիֆ աղբյուրներ
«Սալոմեն լողացնում է Քրիստոսին» որմնանկար (Կապադովկիա, 12-րդ դար)
Հիսուս Քրիստոսի ծննդյան մանրամասներ կան նաև երկու ապոկրիֆ աղբյուրներում՝ «Հակոբի նախակտակարանում» և «Կեղծ-Մատթեոսի ավետարանում»։ Համաձայն այս աղբյուրների՝ հյուրանոցում տեղի բացակայության պատճառով Հովսեփն ու Մարիամը ստիպված էին գիշերել քարանձավում, որը վատ եղանակային պայմաններում անասունների համար փարախ էր հանդիսանում։
Երբ Մարիամը զգաց երկունքի ցավեր, Հովսեփը գնաց մանկաբարձուհի գտնելու, բայց երբ վերադարձան քարանձավի մոտ, ծննդաբերությունն անցել էր, իսկ քարանձավում այնպիսի լույս էր, որ նրանց կուրացնում էր, իսկ որոշ ժամանակ անց լույսը կորավ, և հայտնվեց նորածինը, որը միանգամից վերցրեց իր Մարիամ մոր կուրծքը։ Ինչպես հայտնում է Կիպրիանոս Կարթագենացին, Մարիամը «մանկաբարձուհու օգնության կարիքը չուներ. Նա ինքը և՛ մանկաբարձուհի էր, և՛ ծննդօգնություն ցուցաբերող, ուստր և Իր Նորածնին մատուցում է ակնածալի հոգատարություն»: Նա գրում է, որ Քրիստոսը ծնվել է մինչ Հովսեփի՝ մանկաբարձուհուն բերելը։ Ընդ որում Սալոմեն անվանվում է պառավ կույս և Մարիամի ազգակից, այսինքն սերված Դավթի ցեղից։
Ապոկրիֆ աղբյուրներում հիշատակվող Սալոմե-մանկաբարձուհին վկայել է Աստվածածնի կուսության պահպանման վերաբերյալ, և նրա կերպարը մտել է Հիսուս Քրիստոսի ծննդյանը նվիրված պատկերագրության և ժողովրդական սովորույթների մեջ։
Ըստ Հայ եկեղեցու՝ Սուրբ Ծննդյանը նախորդող մեկ շաբաթը պահոց շրջան է։ Դեկտեմբերի 30-ից մինչև հունվարի 5-ի երեկո մարդիկ պահք են պահում։ Այդ ընթացքում օգտագործվում է բացառապես բուսական ծագում ունեցող սնունդ։ Հայոց հին տոմարի համաձայն՝ Նոր տարին նշվում էր Նավասարդի 1-ին, այսինքն օգոստոսի 11-ին, որը չէր համընկնում պահքին։ Հետագայում՝ տոմարական նոր հաշվարկի ներմուծմամբ, Նոր տարին սկսեցին տոնել դեկտեմբերի 31-ին, որը համընկնում էր քրիստոնեական մեծագույն տոնի՝ Սուրբ ծննդյան նախընթաց պահքին։ Պահեցողները պահոց շրջանից դուրս են գալիս հունվարի 5-ի երեկոյան, երբ եկեղեցում մատուցվում է Սուրբ ծննդյան Ճրագալույցի Սուրբ պատարագ, և տրվում է Սուրբ ծննդյան ավետիսը։ Մարդիկ միմյանց ողջունում են «Քրիստոս ծնաւ և յայտնեցավ, մեզ և ձեզ մեծ աւետիս»՝ ի պատասխան լսելով. «Օրհնեալ է յայտնութիւնը Քրիստոսի»։
#ՍՈՒՐԲ_ԾՆՈՒՆԴ #Հոգևոր_ֆիլմ
