Հայ ժողովրդական «Ելիր, Գևորգ» ֆիդայական երգն է՝ Սահակ Սահակյանի կատարմամբ:
Երգը նվիրված է հայ ազգային ազատագրական շարժման մեծագույն հերոսներից մեկի՝ հայդուկապետ Գևորգ Չաուշի հիշատակին:
Գևորգ Չաուշը (Գևորգ Ղազարյան) համիդյան արյունոտ վարչակարգի դեմ ոտքի ելած հայ ֆիդայական շարժման առաջին սերնդի ակնառու դեմքերից էր, իր ժողովրդի ազատագրման գործին նվիրված անձնազոհ մարտիկ։ Նա եղել է այնպիսի հայտնի ֆիդայիների զինակիցը, ինչպիսիք էին Արաբոն, Դժոխք Հրայրը, Աղբյուր Սերոբը և Անդրանիկը։ Առաջին անգամ աչքի է ընկել Սասունի 1891-1893 թվականների ինքնապաշտպանական կռիվներին՝ իր մարտավարությամբ և կազմակերպչական ձիրքով, որը գնալով կատարելագործվեց հետագա մարտերի ընթացքում: Այդ մասին է վկայում Բերդակ գյուղում բազմաթիվ թշնամու դեմ ընդամենը 4 հայդուկով մղված մարտի տակտիկան. երկուսը կրակում էին, իսկ մյուս երկուսը նահանջում։ Քիչ անց ֆիդայիները մյուս զույգն էր սկսում կռվել, իսկ նախորդները նահանջում էին։ Ֆիդայիներն այդպիսով նահանջում են շուրջ 20 կմ և հասնում Ծիր-Կատար:
Չաուշի ամենահայտնի մարտերից մեկը Առաքելոց վանքի կռիվն է (1901 թվականի նոյեմբերին), որը կազմակերպել էր Անդրանիկը։ Գևորգն անձամբ ղեկավարել է Իշխանաձոր գյուղի պաշտպանությունը և այնտեղ ունեցել է ֆիդայիների ջոկատ։
Գևորգ Չաուշը քրդերի հետ դաշնակցելու կողմնակից էր, որի պատճառով էլ նա մեծ հարգանք էր վայելում քրդերի շրջանում։ Բայց այնուամենայնիվ, Չաուշը դաժանաբար պատժում էր այն քրդերին, որոնք կողոպտում էին հայ գյուղացիությանը։

***

Սասունի ապստամբության պարտությունից հետո Գևորգ Չաուշն Անդրանիկի և մի շարք այլ հայդուկների հետ հերոսական մարտեր է մղում Մշո դաշտում, այնուհետև անցնում Վասպուրական։ 1904 թվականին մի խումբ մարտիկներով վերադառնում է Սասուն և շարունակում պայքարը թուրքական իշխանությունների դեմ՝ դառնալով ՀՅԴ Դուրան-Բարձրավանդակի (Մուշ-Սասուն) ներկայացուցիչը և Մուշ-Սասունի հայդուկների ղեկավարը՝ հայդուկապետ։
Չաուշի մարտական խումբը 1905-1907 թվականներին Կարս գյուղում, Աստղում, Արքավանքում և այլուր հերոսական մարտեր է մղում թուրքական գերազանցող ուժերի դեմ։
Թուրքերի հետապնդումների պատճառով ֆիդայիները հեռանում են դեպի Մշո դաշտի Սուլուխ գյուղ, որտեղ մնում են երեք օր: 1907 թվականի մայիսի 27-ին թուրքական զորքերին հաջողվում է շրջապատել Գևորգ Չաուշի զորաջոկատը։ Սուլուխը մարտ վարելու համար հարմար չէր, քանի որ ոչ մի սար չկար, ամբողջը հարթավայր էր։ Բայց ֆիդայիները ստիպված էին մարտնչել։ Գևորգը Հագոյին և մի քանի ֆիդայիների կարգադրում է կյանքի գնով պահել Սուլուխ կամուրջը։ Անհավասար կռիվ է սկսվում։ Գևորգը Գալեի հետ բարձրանում է տան տանիք և այնտեղից է կռվում։ Օրվա առաջին կեսը հայերը լավ դիրքերում էին։ Նույնիսկ տապալվել էր թշնամու հրամանատար Քյոսա Բինբաշին։ Կռվի ընթացքում զոհվեց Գալեն, իսկ քիչ անց փչացավ Գևորգի հրացանի զսպանակը։ Մինչ Գևորգը հրացանը կարգի էր բերում, թշնամական գնդակը դիպավ նրա ծնկին և անցավ թիկունքի միջով։
Թուրքերը այդ օրը 150 սպանված և 250 վիրավոր տվեցին։ Նրանք Մուշից թնդանոթ ուզեցին։ Հայերը հեռացան Սուլուխից։ Գալեի և Հագոյի դիակներն իջեցրեցին Մուրադ գետի մեջ (Արածանի)։ Իսկ Գևորգին թողնում են Արածանու ափին՝ կամրջի մոտ և երկու սուլուխցու կարգադրում հսկել։ Հաջորդ օրը՝ մայիսի 28-ին Գևորգին մահամերձ վիճակում գտնում է քուրդ ցեղապետ Զայնալ բեյը։ Գևորգը ջուր է խնդրում և ջուր խմելուց հետո մահանում է բեկի ձեռքերի վրա:
Ահա, «Ելի՛ր, Գևորգ» երգը վերաբերում է Սուլուխի կռվին և Գևորգ Չաուշի մահվանը: Երգողը չի ուզում համակերպվել մեծ հայդուկապետի մահվան լուրի հետ և կոչ է անում հառնել գերեզմանից ու շարունակել հուժկու պայքարը դարավոր ոսոխի դեմ: Նա ասում է, որ թեև հայոց ազգի համար մեռնելը փառք է, բայց դեռ վաղ է հավերժական քնով ընկնելու համար, դեռ պետք է պայքար մղել ու վայնասուն գցել թուրքական զորքի մեջ՝ մեծ կոտորածով:
Երգի խոսքերը՝

Սուլուխեն ստացանք լուրեր ահավոր,
Հայոց արծիվն ընկավ կռվում վիրավոր,
Կանաչ դաշտի միջին ավանդեց հոգին,
Մեր սրտերում հավերժ մնաց թանկագին։

Ելի՛ր Գևորգ ելիր դուշմանը շատ է,
Հայոց ազգի համար մեռնելը փառք է:

Հայոց արծիվների ճամփեքը փուշ է,
Վեր կա՛ց Գևորգ վեր կաց արդեն շատ ուշ է,
Կազմենք նոր-նոր խմբեր գնա՜նք Մուշ, Սասուն,
Թուրքերի զորքի մեջ գցենք վայնասո՜ւն։

Կտրի՛ճ Գևորգ Չաուշ դամբանեն վեր կաց,
Մշո սեգ սարերեն նորեն իջիր ցած,
Տարոնի քաջերն են մենակ մնացել
Ազատության համար կռի՛վ ենք գացե՜լ։

свернуть