“Zaman, səbəb-nəticə hadisələrinin baş verdiyi ölçüdür. Zaman yoxdursa, səbəb-nəticə də yoxdur. Əgər zaman kainatın başlanğıcı ilə birlikdə başlayıbsa, o halda kainatı meydana gətirən səbəb kainatdakı zaman və məkandan tamamilə uzaq olmalıdır”. – Hugh Ross

Əgər hər şeyi Allah yaradıbsa bəs Allahı kim yaradıb? Bu sualın yaranmasına səbəb ateizmin materialist düşüncəsidir. Ateistlər hər şeyi maddi düşündüklərinə görə, materiyadan kənar heç nəyi izah edə bilmirlər.

20-ci əsrin əvvəlinə qədər materialistlər kainatın əzəli və əbədi olduğunu hesab edirdilər. Onların fikrincə kainatın bir başlanğıcı yox idi. Deməli kainatı yaradan da yox idi. Amma dövrün görkəmli alimləri, apardıqları nəzəri və praktiki müşahidələrlə, kainatın yoxdan yaradıldığını kəşf etdilər. Yəni kainatı sonsuz deyildi və onun bir başlanğıcı var idi.

Maddə, zaman və məkan kimi anlayışlar da kainatın yaranması ilə başlamışdı. Yaradanı kim yaradıb dediyimizdə onu zaman məfhumundan asılı edirik. Çünki, biz ancaq keçmişdən gələcəyə doğru axan zamandan asılıyıq. Uca Allah isə zaman və məkandan asılı deyil, bunları yaradandır. Biz səbəb-nəticə əlaqəsindən asılı bir kainatda yaşayırıq. Yəni günəş olmasa kölgə əmələ gəlməz. Halbuki zaman ölçüsü qalxsa, bu asılılıq qüvvəsini itirir.

Zaman olmasa səbəb-nəticə asılılığı da olmaz. Hər şey səbəbsiz mövcud ola bilər. Buna görə Allahın yaradılmağa ehtiyacı yoxdur. Allah kainatın zaman ölçüsünü yaradıb. Səbəb-nəticə isə sadəcə bizim üçün var. Zamanı, bununla da səbəb nəticəni yaradan üçün, səbəb-nəticən asılılıq mümkün deyil.

Təkcə bir ölçülü və ya bir istiqamətli, məsələn keçmişdən gələcəyə doğru axan zamandan asılı olan varlıqlar səbəb-nəticədən asılı olur. Amma iki ölçülü zaman, elə bir zaman müstəvisi meydana gətirir ki, burada başlanğıc və son olmur. Keçmişdən gələcəyə doğru bir tərəfli istiqamət məhdudiyyəti də olmur.

Ən az iki ölçülü zamanda mövcud olan varlıq, başlanğıcı olmayan zamanda, istənilən istiqamətə hərəkət edə bilər. Çünki zaman müstəvisinin başlanğıcı yoxdur. Bu mülahizə də bizi, yaradanın yaradılmağa ehtiyacı olmadığı nəticəsinə gətirib çıxarır.

свернуть