ADİGE MÜZİĞİ
Karadeniz ve Kuban nehrinin doğusuna yerleşen insanlar kendilerine Adige ismini verdiler. 19. Yüzyılın başlarına doğru, Adigeler, ortak folklor mirası ve Kafkas dillerinin Abhaz-Adige grubuna ait ortak bir dili kapsayan ortak bir kültüre sahip 12 kabile topluluğundan oluşmaktadır. Kabardey-Balkarya, Karaçay-Çerkesya, Adigey, Stavropol ve Krasnodar bölgelerinde yaşayan Rusya’daki günümüz Adigeleri 750 bini aşkın kişiden meydana gelmektedir. Kafkas savaşı boyunca nüfusun büyük bir bölümü Orta Doğu’ya sınır dışı edildi ve şu anda 5.5 milyon Adige dünyanın her yanına yayılmış şekilde yaşıyor.
Adigelerin tarihinin uzunluğu, dünya görüşlerinin karakteristik özellikleri ve insan davranışlarının sosyal standartları yansımalarını Adige folklorunda bulmuştur. Eski ritüeller ve şarkılar ağırlıklı olarak pagan tanrılarını- (Şible) gök gürültüsünün koruyucuları, (Psıkhueguaşe) suyun koruyucuları, (Tlepş) ateş ve metalin koruyucuları, (Pşmezitkhe) ormanların ve avcılığın koruyucuları-ve tapınaklarını anlatır. Hıristiyanlığın ve İslam’ın etkilerinin izlerine, bazı ritüellerde ve şarkılarda rastlamak mümkündür. İslam dininin dualarının nağmeleri -zikir- tür değişikliğine uğramış ve Sovyetler döneminden kalma şarkıları ve ninnileri içeren ‘Konuşma Dili Müziği’ne (Günlük Müzik) uyarlanmıştır.
Adige halk müziği her zaman sosyal bir mesaj taşımıştır. Çok uzun bir süre müzik varlığını bu etnik çeşitliliğin tarihi gelişiminin aşamalarını belirleyen önemli bir bilgi kanalı olarak korumuştur. Halk sanat türleri sosyal bilinç için bir ölçü rehberi olmuş ve ahlaki, etik ve estetik değerleri belirlemiştir. Halk müziğinin bu rolünün bir sonucu olarak toplum, şarkılara ve müziğe olan güvenini sağlamlaştırmış ve halk yazınının içeriğinin gerçekliğini ve doğruluğunu kabul etmiştir. İnsanlar sanatsal yetenekleri sözlü sanat olarak sınıflandırılan Geguakolara saygı duyarlar.
Adigelerin şarkı söyleme sanatı çok geniş bir tabakayı içerir: direk olarak işle ilgili şarkılar; (Çiftçilerin şarkısı, mısır hasadıyla ilgili şarkılar, harman zamanındaki boğa sürücülerinin şarkısı ve diğerleri) dolaylı olarak işle ilgili şarkılar; (av şarkıları, yağmur duası ve yeni yıl için şarkılar) ve her an her koşulda söylenen şarkılar; (Destan şarkıları -Nart Pshinatli- kahramanlarla ilgili tarihi şarkılar ve lirik şarkılar)
15. yüzyılın sonundan beri, Adigelerin müzik folkloru; zengin bir içeriğe sahip tarihi kahramanlık şarkılarının egemenliğini gösteriyor ki bu kahramanlık şarkıları performansın amacına ve günlük hayattaki müzikal ve şiirsel duyguların özelliklerine karar ve yön verirler: Grupla söylenen şarkılar ya da solo şarkılar, marş müziği ya da anma müziği. Etnik gruplar arası şarkılar, yabancı düşmanlarla yapılan savaşları, etnik grupların (Adige boyları) arasındaki anlaşmazlıkları, tutukluların şarkılarını ve halk şarkılarını içerir.
Adige folklorunun tür sistemi içinde, anlamsal ve işlevsel düzeyde eski efsaneleri anlatan şarkılardan günümüz lirik şarkılarına matem motiflerini ileten yas şarkıları-Gıbze-en geniş popülariteye (üne) sahiptir.
Adige müziği iki tür performansla belirlenmiştir. İlk olarak solo stili, bireysel anlatım formu ya da sadece kadın şarkıları için uygunken, topluluğun oluşturduğu ikinci stil karşılıklı koroların birbirine cevap verir nitelikte şarkı söylemelerine olanak verir. Fazla sayıda tarihi-kahramanlık ve lirik şarkılar, kalın ve çok seslilik gerektiren bir yapıya sahiptir.
Halk enstrümantal (aletlerle yapılan)müziği, farklı çeşitleri enstrümanın yapısını, ses üretiminin karakteristik özelliğini gösteren pşina , pişina ismine ek bir terim tarafından belirlenen (Pşinadıkuako-angular pşina-şikapşina-apapşina) müzik enstrümanları kategorisinin bütünü için kullanılır.
Adigelerin halk çalgı aletlerinin koleksiyonu 3 grubu içerir:
1.Tahtadan yapılmış üflemeli çalgılar grubu: Kamıl (enine flüt),Bjami (İşaret düdüğü), Sırina (bir flüt türü)Nakıra (çatal dilli şalmey), Bzanıfa (gayda)
2.Tel ve yay grubu: Apapşina, Şikapşina, Şapsug Lira ve Zither (Tsumra)
3.Perküsyon aletleri: Phaçiç (Çıngırak türü), Pkhatırko (Birbirine vurulan tahta parçası), Şontrıp (Kemerli ve kemersiz iki taraflı davul) ve Dool (Çift taraflı davul Baraban)
19. yüzyılın sonundan beri 1970’lerde değişime uğrayarak renkli bir çalgı aleti dönüşen çift tonlu (Diatonik) klavyeli mızıka yaygın olarak kullanılmaktadır.
Sanat Doktoru Profesör
Beslan AŞKHOTOV
www.nartajans.net

свернуть