Raciąż – historia na wyspie
Na zachodnim krańcu Borów Tucholskich, w otoczeniu jezior Raciąskiego, Rudnica i Przylonek, położona jest wieś Raciąż. Jest zaciszną, letniskową wsią, znajdującą się w oddaleniu od głównych dróg. Posiada też atrakcje turystyczne, jakich nie ma w tej części Pomorza Gdańskiego.
Grodzisko
W odległości około 3 km od centrum wsi, na granicy województw kujawsko-pomorskiego i pomorskiego znajduje się jezioro Śpierewnik. Na nim, w południowej części, położona jest wyspa o powierzchni 1,760 ha. Odkryto tam fragmenty wczesnośredniowiecznego, owalnego grodziska z XII wieku. Chronione ono było pierścieniowatym wałem.
Najwcześniejsze odkryte ślady osadnictwa w Raciążu wskazują na neolit. Świadczą o tym wykopaliska – naczynia o charakterystycznej „baniastej” formie z rozchylonym kołnierzem, wytwarzane w Europie w latach 3700 – 1900 p.n.e.
Inny materiał ceramiczny, świadczący o obecności łużyckiej warstwy kulturowej, wskazuje też na epokę brązu (1700 – 700 p.n.e.). Natomiast wykopaliska z VII – X wieku n.e. dowodzą, że przed budową grodziska osada miała charakter otwarty, nieobronny.
Pierwszy zapis o grodzie w Raciążu pochodzi z 1178 roku. Dokonał go książę Sambor, a dotyczył dziesięcin dla klasztoru cystersów w Oliwie. Przez następne kilkadziesiąt lat gród był niewielki, otoczony płytką fosą i pojedynczym wałem; zdążył już ucierpieć podczas wojny Bolesława Krzywoustego o Pomorze Gdańskie (1109-1116), kiedy został podpalony.
W roku 1256 gród został zniszczony po zdobyciu go przez Przemysła I w walkach ze Świętopełkiem. To wydarzenie uważane jest za koniec pierwszego okresu rozwoju Raciąża i początek okresu drugiego. Gród został odbudowany przez młodszego z synów Świętopełka, Warcisława. W tym czasie Raciąż rozkwitł.
