Με την έναρξη του πολέμου του 1940, ο Ελύτης κατατάχθηκε ως ανθυπολοχαγός στη Διοίκηση του Στρατηγείου του Α΄ Σώματος Στρατού. Στις 13 Δεκεμβρίου 1940 μετατέθηκε στη ζώνη πυρός και στις 26 Φεβρουαρίου του επόμενου χρόνου μεταφέρθηκε με σοβαρό κρούσμα κοιλιακού τύφου στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων.
Το 1945 ξεκινά τη συνεργασία του με το περιοδικό "Τετράδιο" μεταφράζοντας ποιήματα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και παρουσιάζοντας σε πρώτη δημοσίευση το ποιητικό του έργο "Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας".
Το έργο αυτό ο Οδυσσέας Ελύτης φαίνεται ότι το συνέγραψε στα 1941 ή 1943. Σύμφωνα με μία άποψη, αποτελούσε φόρο τιμής στους συμπολεμιστές του στην Αλβανία, ενώ μία άλλη αναφέρει ότι το έγραψε για τον φίλο του ποιητή Γιώργο Σαραντάρη, ο οποίος επίσης πολέμησε στην Αλβανία και πέθανε αφού μεταφέρθηκε βαριά άρρωστος στην Αθήνα.
Το έργο διαβάζουν οι Έλσα Βεργή, Δημήτρης Μυράτ, Θάνος Κωτσόπουλος, σε μουσική επένδυση του Μάνου Χατζηδάκι. Πρόκειται για ηχογράφηση της ομώνυμης ποιητικής συλλογής του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας ποιητή, για το κρατικό ραδιόφωνο το 1958.
