Γιατί ο Ερντογάν θέλει αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης; Συχνά – πυκνά, στην τουρκική πολιτική σκηνή, επιλέγουν να διατηρούν στην επικαιρότητα μέσω δηλώσεων και αναφορών ζητήματα για τη Συνθήκη των Σεβρών και τη Συνθήκη της Λωζάνης. Γιατί το κάνουν αυτό;
Ο Γιάννης Κυμιωνής, Δικηγόρος και αναλυτής ελληνοτουρκικών σχέσεων, αναφέρεται στην ιστορία των Συνθηκών αυτών και στις κρίσιμες λεπτομέριες. «Η ιστορικότητα αυτών των διεθνών συμβάσεων έχει συνέπειες μέχρι και σήμερα», τονίζει. «Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, η Συνθήκη των Σεβρών έχει ισχύ ακόμη και σήμερα», συμπληρώνει, μιλώντας στο Militaire.
«Αυτό που πρέπει να ξέρουμε είναι ότι είτε η Συνθήκη των Σεβρών, είτε η Συνθήκη της Λωζάνης είναι η συνθήκη που έληξε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με τις νικήτριες δυνάμεις, όπως ακριβώς αναφέρονται στο κείμενο των δύο συμβάσεων και την ηττημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία από την άλλη πλευρά. Η πολιτική ελίτ της Τουρκίας ενοχλείται από το γεγονός ότι αυτή η Συνθήκη της Λωζάνης αναφέρει την Τουρκία ως ηττημένη δύναμη. Αυτό είναι το πρώτο τους πρόβλημα και δεν είναι σημερινό. Ανέκαθεν υπήρχε - ίσως σε μικρότερο βαθμό - αυτός ο αναθεωρητικός στόχος. Όπου αναθεωρητικός σημαίνει ότι πρέπει να αλλάξουμε τα σύνορα. Αυτό είναι όλο. Όχι να τηρήσουμε τις υποχρεώσεις! Εδώ είναι και το πιο παράδοξο», τονίζει ο κ. Κυμιωνής.
«Η εποχή που ανεβαίνει η διάθεση της Τουρκίας να αλλάξει τις συνθήκες είναι όταν η Ελλάδα είναι αδύναμη. Παράδειγμα: Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου η Τουρκία ήταν δήθεν ουδέτερη - ενώ τροφοδοτούσε με χρώμιο και τα απαραίτητα υλικά της πολεμικής βιομηχανίας της ναζιστικής Γερμανίας - εκείνη την εποχή παζάρευε τη Βόρεια Συρία, τα Δωδεκάνησα που ήταν Ιταλοκρατούμενα, τη Δυτική Θράκη που τότε ήταν υπό Βουλγαρική κατοχή (περίοδος 1941-1944), παζάρευε με τη Γερμανία να ξαναπάρει τις χώρες του Καυκάσου (που το 1920 έχασε με τη Συνθήκη των Σεβρών)… Φυσικά, δεν έγινε τίποτα από όλα αυτά», σημειώνει ο Γ. Κυμιωνής και υπενθυμίζει:
«Η Τουρκία μπήκε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στις 25 Φεβρουαρίου του 1945! Οι Γερμανοί ήταν ήδη στην Αυστρία, είχαν υποχωρήσει… Ωστόσο, η Τουρκία έτσι κάθισε στο τραπέζι των νικητών».
Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τη Συνθήκη της Λωζάνης; Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, οι προβλέψεις για τον «καθορισμό των συνόρων, που εμάς ως Ελλάδα μας «καίνε» γιατί έχουν να κάνουν με τα σύνορα στον Έβρο και τα νησιά. Σημειώνουμε τα νησιά εκτός Δωδεκανήσων. Γιατί αυτά δόθηκαν ως πολεμική αποζημίωση στην Ελλάδα με βάση τη συνθήκη ειρήνης του 1946 μεταξύ των Συμμαχικών Δυνάμεων και της ηττημένης Ιταλίας. Σε αυτή τη συνθήκη δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος η Τουρκία. Γιατί; Πολύ απλά γιατί η Ιταλία συνθηκολόγησε το 1943, η Τουρκία δεν είχε προλάβει να κηρύξει τον πόλεμο και έτσι δεν μπορούσε να κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων».
Η αλήθεια, όμως, είναι αλλού: «Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων και των συζητήσεων στο Παρίσι είχαν εκφράσει ανοικτά και επιτακτικά τη βούληση να πάρουν την εντολή, άρα να τα έχουν σχεδόν υπό τη δική τους κυριότητα οι Σοβιετικοί. Όπως ήταν να πάρουν και εντολή για τη Λιβύη. Ως προς την Τουρκία, επειδή υπήρχε πικρά εμπειρία στη διάρκεια του πολέμου γιατί δεν περνούσε τίποτα από τα Στενά – δεν υπήρχε ναυσιπλοΐα – πάλι οι Σοβιετικοί με τον υπουργό Εξωτερικών Μολότοφ, είχαν πει να πάρουν την εντολή για την Ανατολική Θράκη. Και είχαν συζητηθεί στη διάσκεψη της Τεχεράνης τον Δεκέμβριο του 1943, στη διάσκεψη του Πότσνταμ, στη διάσκεψη της Γιάλτας που καθόρισαν τον μεταπολεμικό κόσμο».
«Άρα, από μία άποψη η επιμονή της Σοβιετικής Ένωσης να πάρει εντολή για τα Δωδεκάνησα ίσως σε αυτή να οφείλει η Ελλάδα ότι τελικά τα πήρε ως πολεμική αποζημίωση. Η Ελλάδα ήταν προτιμότερη τότε στη Βρετανική σφαίρα επιρροής παρά να βρεθούν με βάσεις του Σοβιετικού Στόλου», σημειώνει ο Γ. Κυμιωνής, αναφερόμενος σε όσα έχουν να κάνουν με τη Συνθήκη της Λωζάνης στον μεταπολεμικό κόσμο.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτά. Η Συνθήκη της Λωζάνης είναι το «πιστοποιητικό γέννησης» του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Ιούλιο του 1923 υπογράφτηκε η Συνθήκη, Οκτώβριο του ίδιου έτους καταργήθηκε το χαλιφάτο και το σουλτανάτο και μια από τις Εθνικές Εορτές στην Τουρκία είναι στις 29 Οκτωβρίου. Είναι η ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1923.
Από τότε ξεκινά η ένταξη της Τουρκίας στη Δύση. Πώς ήταν, όμως, οι σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας κατά τη μεσοπολεμική περίοδο 1923 – 1939; Γιατί οι δύο χώρες είχαν προχωρήσει στην επίλυση των ζητημάτων μεταξύ τους; Ποιο ρόλο έπαιξαν οι κυρίαρχες παρουσίες του Βενιζέλου και του Κεμάλ; Γιατί ο Κεμάλ άφησε στην άκρη τον περίφημο «Εθνικό Όρκο» που έφτανε τα σύνορα της Τουρκίας μέχρι τη Θεσσαλονίκη; Ποιος ο ρόλος σε όλα αυτά της Συνθήκης της Λωζάνης; Γιατί οι Βρετανοί τοποθέτησαν τον Μεταξά στην Ελλάδα;
Σε αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα απαντά ο Γιάννης Κυμιωνής στη συνέντευξή του στο militaire.
